DEMOCRACIA PARTICIPATIVA E REPRESENTATIVA
Para comezar é necesario precisar o significado de ámbalas duas lóxicas, participativa e representativa, aplicadas ó funcionamento dun partido político. Así a lóxica participativa sería aquela que busca a máxima implicación dos seus militantes e simpatizantes nos órganos e decisións políticas, concibindo ós militantes e simpatizantes como un decisorio político, cunha vontade política definida, capaces de formar parte directa da decisión política colectiva. En cambio, na lóxica representativa as decisións políticas son tomadas polos representantes que ocupan os órganos do partido sendo estes os encargados de reunir e interpretar as preferencias e vontades dos seus militantes e simpatizantes. Aquí ós militantes simplemente se lles considera aptos para elexir os seus representantes.
No BNG coexisten as dúas lóxicas ainda que nos últimos anos estase dando un claro avance da lóxica representativa sobre a participativa. Pra entendelo mellor é necesario coñecer como se estructura o partido. O BNG ten unha estructura xerárquica piramidal que coincide cos diferentes ámbitos territoriais. Na base da pirámide temos as agrupacións locais que coinciden co territorio de cada Concello. A franxa intermedia correspondese coas agrupacións comarcais, sendo estas o conxunto de varias agrupacións locais colindantes nun territorio con características económicas, culturais, sociais e/ou políticas comúns. Prescíndese de calquer tipo de organización provincial, un erro, si temos en conta que esta organización concorrea dúas eleccións de representantes–xerais e galegas- nas que a circunscripción é a provincia. Na cúspide da pirámide estará a agrupación nacional, da que forman parte todos os militantes do partido.
Os órganos do partido, en calquera dos niveis, divídense en dous: Consello e Asamblea, existindo, polo tanto, un Consello Nacional e unha Asamblea Nacional a nivel nacional, un Consello Comarcal e unha Asamblea Comarcal en cada comarca e, por último, un Consello Local e unha Asamblea Local en cada Concello (sempre que se acade un número mínimo de afiliados).
Os consellos comarcais e locais son un órgano que obedece á lóxica representativa, isto é, estarán compostos por membros electos mediante a presentación de listas cerradas que serán votadas directamente polos e polas militantes das respectivas asambleas, obtendo cada unha das listas presentadas un número de representantes directamente proporcional ós votos obtidos. Entre as funcións dos consellos cabe destacar a aprobación de textos base que se someterán a discusión nas asambleas, proposición de candidatos para os diferentes comicios electorais, organización de actos, etc. Pola contra, o Consello Nacional será elixido pola militancia dun xeito indirecto, isto é, por representantes elexidos nas comarcas mediante a presentación de listas cerradas, perdendo aquí a fronte un dos seus máis importantes referentes de democracia participativa directa, amais dun símbolo da súa identidade asemblearia.
As asambleas locais e comarcais responden á lóxica participativa. Están abertas a tódolos afiliados e simpatizantes –a estes recoñéceselle voz pero non voto, ainda que se ten dado casos de sair elegidos responsables locais entre a masa de simpatizantes, por exemplo, o derradeiro Responsable Local de Xinzo de Limia- que debaten, aproban ou rexeitan os textos aprobados polo Consello e ten iniciativa para presentar novas propostas que, previo debate, serán sometidas a votación na Asamblea. A Asamblea Nacional, órgano supremo do BNG, foi tradicionalmente participativa ata a XII Asamblea Nacional (celebrada o 2 e 3 de decembro de 2006) na que se decidiu, cunha escasa maioría, que no futuro se celebraría por delegación. Esta decisión foi moi polémica, primeiro, porque puña fin ó carácter asambleario do BNG ligado, dende a sua fundación, á cultura política participativa dos seus militantes; segundo, polo sistema establecido para elexir ós delegados, o mesmo que se utiliza para elexir os consellos, isto é, listas cerradas, entendéndose dende os sectores críticos que mediante ese sistema non se elixen delegados, senón representantes, de modo que a sua vinculación co afiliado non vai ser a misma (noutras verbas, estes ‘pseudo-delegados’ están liberados do voto imperativo).
Os afiliados tamén ten dereito a participar en diversas Comisiones Nacionais sectoriais (Turismo, Comercio e Consumo, Traballo, Novas Tecnoloxías, Industria, Cultura, Pesca, Agricultura…), cun máximo de cuatro e unha como mínimo. A sua labor será diseñar a línea política a seguir en cada campo. O inconvinte que se presenta é que, ó tratarse de comisións de carácter nacional celebraranse na sede de Santiago de Compostela e non todos os afiliados dispón de recursos económicos e de tempo pra poder participar, dando lugar así a unha fomación ‘elitista’ das comisións formadas, principalmente, por funcionaros, altos cargos e políticos locais. Si estas comisións tivesen un ámbito comarcal –ou provincial- a participación e aportación de ideas sería maior e máis representativa da base social.
COMUNICACIÓN INTERNA E EXTERNA
Pra facer chegar a sua mensaxe a su base social o BNG dispón dun boletín mensual que envía a tódolos seus afiliados e simpatizantes. Dende o entorno nacionalista promocionase un diario gratuito, GZNación, que se distribue tan só nas grandes ciudades, diario o que tamén se puede acceder a través da web. O partido dispón dunha páxina web na que se publican novas e artigos sobre actos, decisións, propostas, etc. dos dirixentes do partido a nivel nacional, ó tiempo que pon a disposición dos grupos locais y comarcais unha extensión do espacio web para poder facer chegar ós cidadáns as políticas de carácter local. Recentemente –vai para un ano- creo o seu propio canal en You Tube (TeleBNG) onde se cargan vídeos dos actos institucionais e de partido e, de cara as eleccións autonómicas, o candidato e portavoz Nacional, Anxo Quintana, conta cun vídeo blog –Quin.tv– de contenido atemporal y genérico e un blog –fala con Quin, no que, curiosamente, só fala él-. Estes blogs están incluidos dentro dunha plataforma de blogs nacionalistas da que tamén forman parte outros dirixentes de carácter nacional e local.
Amais, o BNG ten unha importante presencia tanto nos medios de comunicación públicos como privados dende que co-gobierna na Xunta de Galicia, participando en diversos espacios de entrevistas e debates de radio e televisión para explicar as suas actuaciones no gobierno.
En cualquier caso, algo falla na comunicación do BNG co asua base social, especialmente con simpatizantes e votantes. Dos documentos que utilicei pra realizar este ensaio tan só un, o programa das municipales do 2007 está colgado na páxina web do partido. Os demáis documentos funnos recibindo a través do correo electrónico ou de forma presencial –por exemplo, os estatutos, un documento fundamental, que debería estar ó alcance de calquer persoa, independentemente da súa inclinación política-. Suponse que un partido é o que di ser e é o que din os seus estatutos.
POLÍTICAS PARTICIPATIVAS
Chama a atención a pouca presencia que ten a democracia participativa no programa das pasadas eleccións municipais, tratándose, o BNG, ata finais de 2006, dun partido cun claro predominio da lóxica participativa sobre a representativa, limitándose o seu papel neste eido a unha mera declaración de intencións pra establecer mecanismos de participación dos cidadáns nos orzamentos dos concellos -na práctica non se fai en ningún Concello-, mellorar e fortalecer o movimiento social organizado, aumentar a consciencia e a corresponsabilidad da sociedade na toma de decisións, así como facer máis transparente a xestión municipal.