Este post ten a súa propia intrahistoria. Todo comeza o 27 de novembro no blog de Marcos Valcárcel As uvas na solaina. O Sr. Medela agasalla o mestre cunha fotomontaxe (esta) na que aparece unha botella de gasosa. Alguén pregunta pola orixe desa gasosa e o Sr. Medela responde: Gasosas /Bebidas carbónicas/ GUEDE, de Xunqueira d’Ambia. Esa botella traíame moitos recordos da miña infancia -moitas chimpei- así que non me resisto a pedirlle a foto orixinal… e recibinna. Tamén recibín outro e-mail dun dos habituais no blog, lobo neghro, no que me pregunta si teño algo que ver cun desaparecido de Xunqueira de Ambía trala guerra civil: Xosé Costa Dorrío. Como non tiña coñecemento de tal desaparición aproveito a fin de semana para pescudar sobre o tema.
A quen me dirixo é a meu abó, e fagoo durante o xantar, para que así todos poidan aportar algo. Antes de seguir, teño que decir que sobre este parente meu xamais se falara -e ninguén me soupo respostar porqué-, en ningunha circunstancia, dende que eu nacera. ¿Quen foi Xosé Costa Dorrío?
A pola que nos une na árbore xenealóxica son os meus tatarabós: Severo Dorrío (dono dunha gran facenda en Bobadela, Xunqueira de Ambía) e María Villar (de Ourense e mestra de profesión, que acabaría ensinando a ler e escribir os nenos de Bobadela na casa do seu consorte). Tiveron oito fillos: Fidel, Xosé, Martín, Ánxel, Xulio, Claudio (o meu bisabó), Remedios (a nai de Xosé Costa) e Milagros, a única que segue con vida (nada en 1911).
Tiña oido falar moitas veces da miña tatarabóa María, que tivo que sufrir o desprecio da súa propia familia por vir a casarse con agricultor, ainda que éste fose rico (hai que situar o concepto de riqueza no contexto social da época: finais do século XIX); tamén oira moitas historias sobre a Tía Remedios, tamén mestra, entre outras, na escola de Bustelo da Veiga, Xunqueira de Ambía; pero nunca escoitara falar do seu único fillo, Xosé, outro mestre na saga familiar, nin de seu pai, Vicente Costa, un catalán que acabara casando coa Tía Remedios.
Xosé era unha persoa comprometida coas liberdades da xente, solidario, progresista, idealista e moi intelixente (non poño en dúbida ningunha das cualidades que del me contan). Cando chegou a guerra civil loitou por todo aquilo no que creía e que tan ben lle inculcaran tanto súa nai como súa abóa, loitou -dinme- polo bando republicano e fixoo dende o aire, como piloto de aviación. Trala finalización da guerra, lonxe de fuxir para América e salvar o seu pelexo, el sumóuse a escasa resistencia que quedara espallada por distintos e distantes recunchos do Estado co propósito de reconstruila República… ata que o colleron -dinme- con propaganda contra o Réxime. Dende entón nada se sabe del.
Frederic Bartlett decía, sobre o recordo, que ó recordar un relato ó largo do tempo, este defórmase, do mesmo xeito que se deforman os rumores, e acomódanse os modelos culturais do que é unha boa narración.