O exemplo de Porto Alegre
Unha das experiencias máis destacadas de participación cidadá nunha gran cidade, e sen dúbida a máis citada, é a dos orzamentos participativos de Porto Alegre, sendo considerado pola ONU como unha das corenta mellores prácticas de xestión urbán do mundo. Este orzamento participativo púxose en marcha no ano 1989, coa chegada a Alcaldía de Tarzo Genro, do Partido dos Traballadores, na actualidade Ministro de Xustiza do Brasil, e trátase dun proceso que dura prácticamente todo o ano (só non se traballa nel os meses de xaneiro e febreiro). Hai dezaseis distritos que ten asembleas que se ocupan dos temas locais e, ademáis, hai cinco temas transversais: circulación e transportes, desenrolo económico e fiscalidade, organización da cidade e desenrolo urbán, saúde e asistencia social, e educación, cultura e ocio para o que as asembleas específicas convocan a tódolos residentes da cidade. Os gastos da cidade clasificanse en tres grandes grupos: a) gastos relativos ó funcionariado, b) servicios públicos, e c) inversións en obras e equipos; a cidadanía decide, sobre todo, no terceiro grupo de gastos.
Nas asembleas, que comezan en marzo discútense e vótanse as prioridades orzamentarias e elíxense uns delegados anuais que elaborarán a proposta orzamentaria que emana das asembleas. Esta proposta, apoiada pola cidadanía nas asembleas, só eventualmente recibe algunha enmenda parcial por parte do consello municipal, o órgano habilitado para aprobar o orzamento participativo antes do 30 de novembro.
O caso de Ourense
Pode dicirse que a repercusión en Ourense da participación cidadá é directamente proporcional a cuota reservada polo Concello para éste departamento: apenas o 0,4% do orzamento. Ninguén sabe que é nin para que serve. Mentres, na cidade brasileira a porcentaxe de inversión do orzamento foi crecendo en cada exercicio: 10% (1990), 16,3% (1991) 17% (1992),…
A diferencia de Porto Alegre (unha cidade que multiplica por 10 o número de habitantes da de Ourense), aquí non son os cidadáns os que deciden as prioridades temáticas para a distribución das inversións municipais, senón que será ó revés: é o Concello quen decide que parte dos orzamentos se asignan a área de participación cidadá, anulando por completo a capacidade da cidadanía para deseñar a cidade que queren para o futuro. Non decidimos en infraestructuras, nin en impostos, nin en festexos, nin servizos sociais,… a cantidade asignada apenas dá para ir tapando uns cantos buracos.
Actualmente entre os membros do Concello de Ourense estase discutindo si a cantidade reservada para o orzamento participativo de 2009, aprobado no orzamento de 2009 hai uns días polo pleno, é suficiente cando, de facer unha verdadeira política participativa, estaríamos comezando, neste més a elaborar os orzamentos do 2010.
A cidade de Porto Alegre, ó igual que na actualidade Ourense, estaba gobernada por dous partidos (o Partido dos Traballadores e o Frente Popular). Estes, lonxe de facer un reparto de poder entre eles, optaron por compartilo cos cidadáns. Deixaron que eles tomasen as grandes decisións que afectaban a vida cotiá da cidadanía co cal esas decisións, colectivamente artelladas, acabarían dotadas de máxima lexitimidade e os precursores, os partidos no goberno, viron fortalecido o seu dominio sociopolítico.
Esa é a liña que deberían seguir o Concello de Ourene e os demais concellos gobernados na actualidade por PSOE e BNG. Deberían deixarse de liortas e por en marcha unha verdadeira democracia participativa, na que os partidos políticos se limiten a asesorar obxectivamente ós cidadáns reunidos en asembleas e, posteriormente, facer pequenas correccións (formais, non de fondo) as decisións adoptadas por eles. Finalmente, dende o goberno, execútase o orzamento aprobado.