Collage II

Lois Pereiro

(poesía última de amor e enfermidade 1992 – 1995)

Crer outra vez en min mesmo sería o máis doado (16)
deixándome levar sen resistencia. (19)
Resistencia pasiva. Resistencia frontal (20)
contra o medo. (29)
Noites en branco coma sabas húmidas… (39)
Teño a cabeza no centro do mundo (23)
e o corpo é unha paisaxe de batalla (13)
solitario, enfermo, fatigado, (103)
da morte en “stand by” que me acompaña. (49)
… e as dúas portas do mundo están abertas /
fuches ti a que as abriches na alta noite, (52)
cohabitando os teus soños (55)
souben / que aínda respiraba e seguía vivo (95)
e o amor de sempre oculto e prohibido, /
selado e transferido. (73)

 

(Entre paréntese a páxina da que foi arrincado o verso. Ed. Positivas)

Collage I

Lois Pereiro

(Poemas 1981 -1991)

 

A luz ardente dun lúrido desleixo (87)
onde arde a miña sombra pola noite (7)
no desastre (15)
(d)nun presente salvaxe que me instrúe (17)
orfo doutro destino (73)
vencido pola ofensa (74)
abro un suco vermello en media lúa (27)
neste día de graza na hora xusta (43)
tras do ronsel (45)
baixo da lúa espello mordeu estrelas lume (65)
no espazo que o meu corpo invade (59)
presente na súa ausencia (35)
celebra a nostalxia (29)
co antídoto da lóxica (33)
do inferno indefinido que nos move (41)

(Entre paréntese a páxina da que foi arrincado o verso. Ed. Positivas)

Conversas Ultramarinas, Lois Pereiro

Conversas Ultramarinas, Lois Pereiro

Recoñezo que Lois Pereiro me defraudou nun principio, coas primeiras cartas. Agardaba máis da persoa a quen se lle dedica o Día das Letras Galegas este ano. Parecíame ordinario. Anotacións cotiás, breves, sinxelas, anormal para alguén que se lle presumía -outros, non el- unha vida tan activa. Sen embargo, a medida que se van pasando páxinas, autor e obra (en realidade non é unha obra no seu conxunto, senón cartas individuais a P.) van sufrindo unha metamorfose. A súa musa vaise idealizando, afastándose da realidade pola distancia e o paso do tempo, incitándoo a querela aínda máis, a vez que comeza a formularse outras alternativas. Convértese nun ser cada vez máis analítico con todo o que sucede ao seu redor, xa sexa coas persoas que observa nos bares, xa cos fragmentos de libros que le coa presa de acadar todo o coñecemento preciso para poder sobrevivir no inferno, onde di o agarda o diaño. Xa pode ser vello!

Non é doado vivir cunha enfermidade incurable, non é doado atopar comprensión nas persoas que te rodean, amigos, familia, parella. Esa angustia está sempre latente no seu pensamento, nos seus escritos, sen embargo, afirma tamén, sentirse un privilexiado por atopar esa comprensión, pois é consciente de que non sempre pode estar para os demáis pero os demáis si estaban para el.

Ler estas cartas inspiroume a facer o propio, escribir cartas ao “estilo Lois Pereiro”. É unha experiencia brutal. Debo recoñecer que cada vez me resultaba máis complexo rematar unha páxina de Cartas Ultramarinas sen realizar algunha anotación, anotacións que sempre convidan a reflexión e a desenvolvelas. Con Cartas Ultramarinas pasei máis tempo pensando que lendo, máis tempo escribindo que lendo; é o que se atopa cando o que se busca é precisamente “non pensar” en algo concreto; para non pensar nada mellor que pensar, como facía Lois Pereiro, pensar dende as cousas máis banais ate o máis extraordinario, só que, cando se mira a vida como el o facía, xa nada resulta trivial. Pensar cansa, como me dicía unha amiga, pero cansa cando soamente pensas no mesmo… e doe, doe moito cando pensas na dor.

E difícil elixir unha cita e sería inxusto para o lector copiar todas as miñas anotacións, así que vou escoller unha delas que, polo momento que me toca vivir, máis impacto me provocou (está en castelán, pero traducina ao galego):

As almas xenerosas non poden ser felices sabendo que alguén se lava as mans coas bágoas doutros, converténdose en verdugo de si mesmo e deses outros.

Non creo que mereza a pena edificar a nosa vida nun terreo falso. Hai que apostar forte a veces si, ‘e apuntar ás estrelas’, pero, ‘permitirán elas que lles apuntemos?’

Lois Pereiro, un 13 do 06 de 1995. Era martes.

Soidade

A soidade foi o refuxio do “home dos nomes”, o lugar onde atopou a paz social e familiar que noutro tempo soñara. Non precisaba conversar máis que con seus cans ou coas personaxes que se escapulían nos seus sonos, entre eles, e sen decatarse, Pepe da “Aira Vella”. O mellor da soidade eran os silencios externos da compaña. A soidade é unha boa compañeira, afirmaba, nunca me pide explicacións de nada. Entendo que non coñecía a fondo o poder transformador da soidade, si, pois en realidade, cando cremos que está aí calada, ela, sen dicir nada, sen recriminar nada, convertese en conciencia e introdúcese no pensamento da persoa a que acompaña e é entón cando comeza o muíño a dar voltas, a moer nos miolos, unhas veces do dereito, outras do revés, sen control, sen guía. Moi dura debeu sela súa experiencia coa xente, con Acrasina, para preferir soportar a tortura da soidade antes que calquera outra compaña humana.

O “home dos paus” nunca tivo complexo algún de verse en soidade, nunca tivo desexos de outra compaña que non fose a que xa coñecemos… a dos seus canciños. E non se trataba dun ser asocial como podería pensarse soamente con observalo. El vagaba polos pobos altos da Lagoa de Antela na procura de comida e nunca rexeitaba dar conversa a quen se lle acercaba, claro que cos cans, todos os enxeños que penduraban de si e a falla de hixiene persoal, só os curiosos, xente que aparecía pola zona de verán en verán, paraban a preguntarlle e el amablemente respondía. Para os que o trataban máis acotío, sabendo das súas necesidades, limitábanse a darlle o que tivesen máis a man, e el nunca rexeitaba nada… por todo, ate pola comida máis rancia, se sentía obrigado, tal era a súa humildade. Quen sería a fada de rexeitar unha persoa así?

Non sei si froito da lenda pola que, contan, se formou a Lagoa de Antela, a xente da zona era moi solidaria co “home dos lareiros”. Quizais, algún temor de que aquela maldición volvese a repetirse, poucos eran os que lle negaban axuda… agora que somos moito máis incrédulos, non sei si tería a mesma acollida. Agora o que nos asolaga é a memoria. Sen embargo, este home sobreviviu durante máis de dúas décadas da solidarizade das xentes daquela comarca, que abrangue diferentes pobos e concellos. Nunca quixo el abusar da xenerosidade de ningún pobo, nin de ningún veciño, por iso se desprazaba moito, dun lugar a outro, uns días a unha casa, outros a outra, póndoos a todo as proba, sempre coa súa casa a costas, con todo o que levaba enriba.

Algún día vos contarei a historia integra do que lle ocorreu e comprenderes mellor a súa actitude cara a vida, saberemos porque prefería imbuírse en interminables liortas co seu pensamento que con calquera outra persoa. As relacións coas persoas, especialmente as amorosas, deixan feridas que nunca curan, cicatrizan levemente, pero en canto alguén preme nelas, volven a supurar. Perduran para sempre… e o peor non é que o corazón dun quede rabuñado, o peor e ser consciente que tamén deixas marcas noutros. A dor das feridas propias son máis doadas de soportar que as alleas. Esa foi a vida que elixiu o “home dos cans” sufrir a súa dor sen danar a ninguén máis.

Solitaria serenidade

O home lobo da Lagoa de Antela

Cando era pequeno, e se facía noite, lembro que de vez en cando subía pola estrada un home do pobo que superaba ben os sesenta anos, un home de pel escura, curtida polo aire da Lagoa, encurvado e cun paso lento e canso logo dunha longa xornada de traballo nas leiras. Ía sempre falando coa persoa que levaba ao lado, só que nunca levaba a ninguén ao seu lado, e botando fume pola boca, só que nunca levaba o cigarro aceso. Era Pepe, o da “Aira Vella”, o menor de cinco irmáns, todos eles solteiros que vivían na casa dos “cañotos”.

Os que o viamos subir éramos os rapaces das casas de arriba que, como vivíamos nun pobo algo grande, nunha empinada ao Norte da Lagoa de Antela, partíase en dous: “casas de arriba” e “casas de abaixo”. Os do medio nunca se sabía moi ben de onde eran, sobre todo cando tocaba dividirnos para algún xogo. Logo tamén había outras divisións, estas por barrios: “o curro”, “o recanto”, “o patio”, “a canella” … e seguro que aínda se me esquece algún máis. Dicíavos que eramos os nenos do alto do pobo quen o vía subir porque sempre se dirixía cara o mesmo lugar: a Lagüela, ou iso críamos, onde moraba o “home dos paus” e sempre que o víamos era lúa chea. Hai que poñerse na situación de aquela época: o alumeado entón era case inexistente e as poucas lámpadas que había dubido que pasasen dos 30 W. Aínda non chegara a época de “un voto, unha farola”. Iso podía levarnos a engano, si, pode que subise máis días, pero nós só o víamos cando era lúa chea e xa entón os nenos da cima do pobo pensabamos que Pepe da “Aira Vella” era un home lobo. Máis tarde confirmaríase que así fora.

Tamén se puido explicar a razón de ir sempre cara arriba, a Lagüela, que non era outra que o seu interese pola historia de desamor do “home dos lareiros”. O xeito de achegarse a el foi uníndose a manada de caninos cando se convertía en lobo, axudándolle na procura de alimento ao seu dono, dándolle calor cando o precisaba e protexendo das outras bestas da noite. Non tardou moito en ser un máis da manada e como todos, cans e lobo, ían e viñan con liberdade ninguén o botaba en falta cando non podía transformarse.

Sería logo, nos seus últimos días de vida cando Pepe da “Aira Vella” contaría a seus irmáns tódolos segredos do “home dos cans” dos cales, unha das irmáns, a máis moza, foi tomando nota. Por iso boa parte desta historia será contada por este home que a veces foi besta. Quen mellor para comprender a dor do “home das latas”, quen perdera toda a súa humanidade por namorarse da meiga Acrasina. De Pepe hai que dicir que a pesares de ser un licántropo non se lle coñeceu falcatruada algunha na zona, máis ben ao revés, parece que gardaba do seu territorio e non permitía que ningunha outra besta fixese dano aos humanos que por alí andaban de noite. Doíalle, moito, non poder protexer do mesmo xeito aos animais da maldade do home. El, moitas veces, dubidaba que parte del era a humana civilizada e cal a animal salvaxe… non entendía a conduta dos humanos; aquela necesidade que tiñan de matar por lecer. Podía admitir que se fixera para sobrevivir, como facía el cando mudaba de estado, pero sempre para saciar o seu apetito, nada máis. No resto dos días comía do que procuraba con moito esforzo das súas terras, utilizando os animais unicamente como ferramenta de traballo e transporte.

De Xosé Lois “O Portugués” envexaba as emocións que el sentira na súa xuventude, emocións que el xamais experimentara, dende o amor máis louco ate u odio máis enfermizo. É difícil comprender como tal cousa se pode chegar a envexar, sobre todo isto último, pero Pepe entendía que dificilmente se pode diferenciar unha emoción da outra sen ter vivido ambas. “Cumpre coñecer a dor para saber o que é a satisfacción… e viceversa”, dicía. El non fora quen, cando menos dese tipo de emocións.