relatos – #mOendo do Revés

Entre burros

1 Setembro 20111 Setembro 2011 por xOsse dorrío

Cando era un neno e pouco pasaba dos pezuños da burra branca do Señor Castor xa soñaba en montar nela. Seica era unha burra moi falsa e xa tiña tirado ao seu dono, moi magoado pola vida e pola burra. Meu avó non me permitía achegarme a burra cando a deixaba prendida na argola oxidada que agromaba entre pedra e cemento a entrada da taberna. Cando fun grandiño para montar na burra xa morrera, ela e o Señor Castor. As ganas de montar en burro non se me pasaran e xa lle tiña botado o ollo a outra burra, a do Señor Costantino, moito máis xeitosa e xenerosa co xinete, máis escura tamén, creo lembrar que era negra e parda, pero igual de vella ca outra aínda que esta seguía viva, ela e o dono. Nesta si puiden dar longos paseos e turreille das orellas sempre que me deixaba, pois era moi sensible e remangábase coma dicindo isto non é un volante. Podía canear as miñas mans sen sequera velas chegar nin sentilo seu tacto. Xa tiña anos abondo para saber que aquilo non era un volante así como que non era esa a razón para aquela miña teima, a burra non o sabía, pero era por amolar. Así que nunca perdía ocasión cada vez que xurdía unha oportunidade, costume que aínda manteño. Ese movemento de orellas moito me fixo pensar; as engranaxes do meu muíño deron moitas voltas a aquela cuestión para pescudar porque a burra do Señor Constantino podía mover as orellas e eu non. Co tempo esta burra tamén morreu e agora xa non quedan moitas nin moitos, que agora son iguais burros e burras, ás que turrarlle das orellas. Sen embargo, en min as ganas de amolar non morreron, van a máis, entendendo por amolar dicir as cousas como as vexo, cousa que a esta sociedade lle amola moito e asi o persegue e castiga. Como destes animaliños autóctonos do mundo, pois de todas partes son propios, non quedan moitos e os que hai cumpre mimalos, agora fedello con palabras nas orellas doutros burros, os bípedes, cuxa habilidade para canear non é menos enigmática que a dos cuadrúpedes. É diferente. A min gústame velos logo como pola vergoña repregan os músculos membranosos da boca para acochar a súa faciana -ou quizais sexa coas ansias do doce- refucindo cara arriba os beizos arroupando os fociños, os ollos e como non, as orellas; premendo os maxilares a mantenta, deixando ao descuberto toda a bagaxe de esmalte, caries ou ambas a un tempo. A estampa que queda é a dunha bola deforme e rosácea cun ton amarelento no centro. Iso é un cacique ao descuberto. E lembren, non é por mal soamente por amolar… Alegría!

Chin, chin, chin,… polo borrachín do pueblo.
Chin, chin, chin,… polo borrachín do pueblo.
Que a alegría das tabernas non se compra con diñeiro.

Chin, chin, chin,… polo borrachín do pueblo.
Chin, chin, chin,… polo borrachín do pueblo.
Haxa xa menos alcaldes e moitos máis taberneiros.

Os da Ría

Can de mal agoiro

3 Abril 201129 Marzo 2011 por xOsse dorrío

Xiao é tan vello que ten seu nome en galego, puxéronllo seus pais moito antes de que prohibiran utilizar a nosa lingua en documentos oficiais e, sobre todo, no Rexistro Civil (pola orde ministerial -BOE 15/5/1938- sobre o Rexistro: La España de Franco no puede tolerar agresiones contra la unidad de su idioma, por iso o artigo 1 di: en todo caso, tratándose de españoles, los nombres deberán consignarse en castellano). Xiao aínda o conta hoxe cada vez que vai a un velorio. Vós seguramente teredes escoitado o mesmo conto unha e outra vez, en primeira persoa e en diferentes bocas, pois cans coma este hai moitos e tipos como Xiao tamén. Este é un home solitario que vive entre os lindes do eido que arrodean súa casa, raramente pasa máis alá, para ir ao banco, ao médico, recoller menciña na farmacia, un velorio… Imaxinade un home de ollos encovados cunhas engurras retorcidas que marcan o releve da súa calivera, onde se acochan, encovados, uns ollos tristes e roxos, como si non durmise na súa vida. Este home semella que tivese que ter morto xa, fai tempo, mais sigue aí calado entre os muros que o separan do pobo, onde fala co seu can e pouco máis… co pandeiro, co froiteiro, co carniceiro e pouco máis. Fala coa xente do seu pobo nos velorios onde relata sempre o mesmo monólogo que comeza deste xeito:

– Xa me dixo o can que andaba por acá…

Logo espraiase:

– …meu can nunca ladra, parece mudo, non ladra nin aos da casa nin aos de fora. Óllanos con mágoa, de esguello, pero non di nin “muu” (é un xeito de falar da xente iletrada do vulgo, todos sabemos que din “guau” ou algo así, eles entenderán… ). Ora… en véspera dun defunto el non para en toda a noite -como si a benmorrida andase soamente a esas horas-, veña a ladrar do solpor ate o mencer. Esperto. Inquedo. Esas noites eu tamén durmo mal… cunha soa orella a outra está a espreita, teméndose o peor, que veña na miña procura -nai que a pariu!- que aquel ladrido derradeiro sexa o último que vaia a escoitar. Canso o can, canso eu, pasa a noite, sae o sol e entran os primeiros raios polos furacos das contras das fiestras de castiñeiro, aquel que tiñamos no eido de atrás. Remexo no armario, feito da mesma árbore, na procura do traxe dos enterros e veño para acá andando. Se me paran no camiño e preguntan cara onde vou respondo: ao velorio; si me preguntan quen morreu, só acado a dicir: alguén de acá.

Algún rosma ao lado do homiño que latrica no velorio:

– Si eu teño un can así mátoo… mátoo oh!

E o velliño responde:

– Déixao … Quen me dera a min logo outro igual! Si a morte me quere a min antes terá que levar ao can ou quedar xordo eu. Ves o aparello que levo detrás desta orella? -di sinalando co dedo a orella que non dorme-. Iso xa o teño arranxado. Ela sempre chega calada, sen avisar, e iso me garda. Non é que lle tema ao can, pois a el tamén ha de levalo, a min quere collerme de improviso por iso non me separo do can e durmo cunha soa orella, co volume do “sonitone” ao máximo na outra. Escoito ate o vento calmo.

E Xiao, logo de soltar a súa parrafada levantase da cadeira e vaise cara a fora, mira ao horizonte, primeiro de fronte e logo de esguello, ao tempo que se revira e comeza a camiñar cara seu fogar. Ao chegar a súa casa mira o can, ao que non lle ten nome, achégase e acaríñao.

Este é meu can, noble pastor alemán, que non lle ladra a morte porque, polo que sei, o pobriño é moi incrédulo… puxen a súa imaxe só para ilustrar. Agardo que non se me moleste.

Sincronicidade

18 Marzo 201117 Marzo 2011 por xOsse dorrío

Hoxe descubrín o que é a sincronicidade, quero dicir, que o experimentei. Coñecía o concepto e maila definición grazas a Cid Cabido nesa obsesiva teima que ten “nunha historia que non vou contar” coas coincidencias significativas. Nin o mesmo Jung o crería si llo contase.

Cada mañá, antes de saír da casa collo un libro e a axenda para tomar nota. Hoxe fun coller un de Castelao que estaba aínda do trinque na miña librería, regalo dun xornal, pero xa se sabe o que din os ditos: “a libro regalado non lle mires o dente, leo”, e iso fixen. Tomando café, na cafetería de sempre, non na cadeira de sempre, que estaba ocupada, comezo a ler “O ollo de vidro. Memorias dun esquelete”. Nunca me fartarei de lelo, coma calquera outra obra mestra. O caso é que lelo fíxome reparar no meu camiño nun feito insólito: Castelao e o vidro. Xuntos! Non podía ser certo o que vían os meus ollos, un contedor de vidro detrás da espelida figura en homenaxe a Castelao na Praza (ou Rúa) da Imprenta en Ourense. Iso é humor negro, chapeau! ao que se lle ocorreu, porque el, que gustaba deses retrincos, había de facerlle graza, claro que, visto dende un primeiro plano, non parece que estea moi entusiasmado con ese enxeño detrás súa.

Dicía el no seu relato “un esquelete ten que ser humorista e un esquelete galego moito máis aínda”. Ao ler isto vaise retorcer de risa, rirá a cachón na súa cova ilustre… e os do lado nin che conto. Eu diríalles: “non vos riades que o conto vai en serio”.

Agardando que me atendesen nunha consulta continúo lendo e lamentando telo aí esquecido entre outros libros. Se cadra, estaba reservado para este día, polo da sincronicidade, digo. Leo apurado e anoto para enredar a noite a palabra “apurar” no caderno. Tráeme recordos, claro. Dicíame miña avoa antes de chegar o Celestino co autobús dos Gavilanes para levarnos a escola:

– apura!

E eu respondía

– a Pura está no pobo do lado.

Chamábase Purificación pero para nós sempre foi a Sra. Pura. Vaia carantoñas que me puña por moquearme dela dese xeito. Ben merecía unhas labazadas que nunca me deu.

E claro ao virme todo isto a cachola non puiden evitar pensar que tiña pendente o resultado dunha proba na Deputación de Ourense. Para que logo digan que só se presentan os do PP. Non é certo, algúns atrevidos tamén o facemos pero nunca pasamos as probas. De feito, á volta parei no Pazo Provincial a mirar no taboleiro e xusto ese día colgaron os resultados, ao lado do meu nome vexo un “NON APTO”. Póñeno así en maiúsculas para que fira máis. Entro, peto na porta do responsable de persoal e pido revisalo exame -cousa que debería estar facendo agora e non escribindo isto-. O secretario do tribunal de avaliación dáme copia do meu exame e a valoración das respostas, nada máis. Ao fondo escoito a funcionarios de troula vendo vídeos en you tube. O clásico nestes lares.

Mentres agardaba polo secretario leo como acaba esta historia de Castelao, do que non me separo un intre: “Vampiros hainos; pois logo, polo si ou polo non, debían queimarse a tódolos caciques. Os caciques son capaces de facérense os mortos para seguir vivindo a conta dos malpocados”. Incrible! Estaba lendo isto sentado nunha cadeira dun corredoiro do Pazo Provincial! É ou non é sincronicizade? Ao ler o dos vampiros tamén me acordei do Zeca. Outro xenio, outra obra mestra.

Marcho de alí, sen sobresaltos, todo transcorreu tal como agardaba. Pero levaba un día raro, raro, pois todo ía transcorrendo tal e como o ía pensando. Só me faltaba cruzar cun gato negro ou algunha desas cousas sobrenaturais que pasan. Non, nada especial, nun mediodía morno a Sra. Obdulia saudando no medio dos croios e no Xardín do Posío o de sempre. Como levo a cámara comigo achégome ao lago a ver si saco unha boa foto ao fin e dou dun cisne negro e con el “Acrasina” ao meu pensamento.

Sigo camiñando cara a casa… e antes sentarme na miña bancada predilecta, unha banqueta que deixou o concello hai uns meses preto da casa, a que xa estaba afeito, e seguir coa miña lectura… e atópome con que non está xa, no seu lugar hai unha árbore que comeza a xermolar.

Enredando con palabras na noite

16 Marzo 201115 Marzo 2011 por xOsse dorrío

Ultimamente levo comigo sempre unha axenda baleira de compromisos. Este caderno está deseñado para apuntar cousas de interese, para lembrarnos do que temos pendente para o futuro, máis véxome na obriga de encher ese baldío diario e fago palabra a palabra dos libros que vou lendo cada día, non porque lea moitos libros nun día, senón porque leo un pouco de varios. Anótoas non para lembrarme de algo ao día seguinte, nin para a outra semana, senón para xogar con elas nos meus soños, ordenando e desordenando como si dun quebracabezas se tratara. Logo as palabras desmóntoas en letras e colócoas en orden alfabético, para contar cal delas é a que máis se repite, só por curiosidade, logo ao mellor deconstrúas (influencia de F. Adriá) ou non, constrúo palabras novas que ao día seguinte, ou cando a impaciencia me pode, no medio da noite, póñome a escribir uns versos, un relato ou engadir algunha variante nesa novela que quen sabe si algún día verei nacer. Hoxe xa teño a folla do 15 chea así que deixei de ler e púxeme a escribir esta mesquiña entrada. Ves! Xa colei unha da colección.

As que máis me gustaron foron “bardo” , “pexado” , “freba” , “cova” , “tebras” , “socarrón” , “migalla” “cóxegas” , “velaíño”,… e así ate encher a folla, a tripla columna, deixando algún espazo para por o que significan cando o motivo é o descoñecemento ou, na maioría dos casos, a razón pola que me chama a atención esa palabra: un recordo, bo ou malo, o sinónimo axeitado para esa palabra que repito moito no que escribo e, a veces, simplemente porque esa é a palabra que expresa o que quero dicir, podendo permitirme co seu achado o luxo de borrar varios versos, varias liñas ou mesmo un parágrafo enteiro no que trataba de explicar cando o podía facer cunha única palabra.

Cando non collen no caderno outra alternativa é colalas no face ou no twitter… hoxe non puiden resistir colar esta cita, que moito me fixo reflexionar, dunha rapaza de 21 anos: “Voyez, je n’ai plus de dents. C’est le sperme qui fait ça”. Non a vou traducir, creo que se sobreentende e di xusto o que parece. Hai que coidar o que se bebe e se come e logo, sempre, fregar a boca.

Por iso evito moitas veces ler o que escribo, xa que logo acabo mudando todo de sitio. As palabras sempre están así xogando na miña cabeza e refacer a realidade cada día o que me permite viaxar moito e amencer cada día nun sitio distinto. Cada noite convértense nunha brincadeira, nun rebumbio de letras e signos que se ordenan e desordenan ao azar ate o espreguizar da mañá… ou sen esperala, xa dixen antes. Escóitoas rosmar a veces e outras cravuñan en min pola anguria que me abafa, isto pásame moito nas noites de luar, non sei moi ben porque. Tomarédelo a coña e repito, non sei porque! Vai en serio. De tódolos xeitos penso que é moito mellor e máis proveitoso que andar somnámbulo pola casa dando croques contras as paredes, non?

E como dicía Balbino cando os dous eramos nenos, fai xa 50 anos “eu cavilo nesto porque me sucedeu”. El segue sendo un neno aínda nesas follas de papel, eu a veces.

Acolá

9 Marzo 20118 Marzo 2011 por xOsse dorrío

Collín un dicionario de galego para verificar o significado dunha palabra que polo contexto xa intuía: “arreguizo s. m. Estremecemento de frío ou de medo, arrepío”. O que me imaxinaba.

Utilizo o dicionario clásico de papel porque ao abrilo ao azar atópome con palabras novas e vou descubríndoas, cousa que nos dicionarios dixitais dos que dispomos en internet é imposible. E ao abrilo, máis ou menos pola “a” de “arreguizo” –xa me dirá CC de onde sacou esta verba… quizais así, abrindo un dicionario ao chou- atopeime con unha que oía moito de neno a miña avoa paterna e a súa irmán –tía-avoa- cando íamos de visita e preguntábamos polo avó:

– onde vai o avó?
– Na casa de acolá, respondía algunha delas

Sempre pensei que “Acolá” era outro pobo e debía estar moi lonxe porque o avó tardaba moito en vir, había días que nin chegabamos a velo. Pensaba: “igual nos cruzamos no camiño”. Pois non, e agora podo afirmar que non nos cruzamos de pura casualidade, porque a casa de “acolá” estaba no noso camiño de volta. Iso pasoume por non ir co dicionario na man ou, simplemente, por non preguntar. Acolá é o adxectivo que quere se refire a “un lugar distante ou oposto ao que se fala: ‘alá lonxe’”. Das dúas acepcións quédome coa de ‘oposto’, porque moi distante non estaba. Oposto porque nesa casa era onde durmía de día -a sesta-, a outra onde durmía de noite -moito dormen os avós-. Agora que xa non están nunha casa nin na noutra as dúas deberían ter a mesma definición, mais non, sempre estará a casa dos avós e a casa de “acolá”.