Mes: Maio 2009

A utilización do pobo como instrumento lexitimador da corrupción política

por

Hai uns días Julio Anguita dicía que a corrupción política é o resultado “dunha época na que o enriquecemento fácil víase como algo normal”, situación na que “os cidadáns son corresponsables” porque, en moitos casos, “apoiaron e votaron a políticos corruptos”. Isto sucede porque, afirma o ex dirixente de IU, “hai unha parte da cidadanía que vive desta conduta dos políticos para xustificar a súa propia falta de ética”.

Imos ver uns exemplos: a semana pasada Mariano Rajoy rexeitou a dimisión de Federico Trillo porque, di o mandatario popular, logo do accidente do Yakovlev 42, o pobo volveu a depositar a súa confianza no político almeriense, non nunha, senón en dúas ocasións.

Hoxe podemos ver a Francisco Camps afanado na campaña do PP na comunidade valenciana, como si a trama corrupta do caso Gürtell non fose con el, pese a estar imputado. Busca nas urnas unha absolución que pode que non atope nos tribunais. Ten todo o apoio do presidente do seu partido e, como non, da súa base social.

Pero non fai falla ir tan lonxe, na Deputación de Ourense, presidida por José Luis Baltar, e en moitos concellos desta provincia –como o meu– a corrupción política está a orde do día, sen embargo, eleccións tras eleccións eses responsables políticos son ratificados pola maioría dos cidadáns.

Son os mesmos cidadáns que logo esixirán legalidade, decencia, integridade, honestidade, transparencia,… non o partido político que eles apoian, senón a tódolos demais. Pedirlle eses valores ós membros do seu propio partido sería como pedilos para si mesmos e, sabedores de que non os reúnen, calan, miran para o de enfronte e acúsano.

A corrupción política dos nosos dirixentes non é máis que o reflexo da propia corrupción do pobo, un pobo decidido a apoiar a un ou a outro partido a espera dalgún beneficio individual (emprego, axudas, permisos,… poder). Vivimos nunha sociedade que non vota por ideoloxía senón por interese. A desidealización dos partidos a que fan referencia numerosos politólogos obedece a tendencia marcada pola propia sociedade, por iso tampouco é moi acertado falar de corrupción política, máis ben habería que falar de corrupción social ou socialización da corrupción. A xente non quere vivir mellor, quere farolas!

Mais, hai esperanza para esta sociedade? Si a hai, esa esperanza está precisamente nos desaliendos, nos desafectados, está fora dos partidos, nese grupo de xente que ten o poder de cambiar o status político dominante a nada que se organicen e decidan actuar activamente na area política. Os dirixentes actuais son sabedores desta circunstancia, por iso adican boa parte dos seus recursos en resaltar as súas diferencias, para que nunca teñan a tentación de fornecer unha alianza que remate co seu dominio. Refírome, como non, os Novos Movementos Sociais.

Europa e a lingua

por

Vimos de vivir unha xornada de exaltación da lingua, no día das Letras Galegas, na que o pobo galego manifestou os seus desexos de igualdade de dereitos para a lingua galega fronte o apartheih que promove o actual goberno dende a Xunta. Agora é o momento de pasar do dito ó feito e pórse a defender a lingua dende unha institución, a europea, que ten feito polas linguas das pequenas nacións, como a nosa, máis que o propio estado ó que pertencemos.

A futura Unión Europea composta polos vintesete Estados membros, os países candidatos (Croacia, Turquía,…) e a comunidade turcochipriota forman unha colectividade de máis de trescentas rexións, con sesenta comunidades lingüísticas e uns corenta millóns de falantes das preto de corenta linguas consideradas rexionais ou minoritarias. Na actualidade son vintetrés as linguas oficiais máis a Unión Europea aplica os principios de diversidade lingüística e de non discriminación por razón de lingua (artigos 21 e 22 da Carta dos Dereitos Fundamentais da UE) non só a estas senón tamén as linguas rexionais ou minoritarias faladas por diversos grupos de poboación, permitindo o seu uso nas institucións europeas, feito que ata hoxe se nos ten negado nas institucións españolas.

Tamén é certo que todos estes datos apuntan a unha dobre problemática. Por un lado, subliñan a necesidade de considerar a diversidade cultural que atesoura Europa. A UE non se pode converter nunha nova ferramenta de imposición cultural sobre as minorías. Polo tanto, será necesario crear os instrumentos precisos para respectar esta realidade e permitir que se manifeste tamén no enramado institucional europeo. Neste sentido, por exemplo, é imprescindible que tódalas linguas recoñecidas como oficiais nalgún territorio dos países membros poidan ser tamén lingua oficial da UE, para que as dimensións dos países non xeren inxustizas, e posiblemente tamén sería necesario reformar o Consello das Rexións, actualmente cun papel moi secundario.

Por outro lado, hai que garantir a eficiencia das institucións que non se poden ver paralizadas pola variedade lingüística europea. Unha posible solución podería consistir en distinguir entre linguas oficiais e linguas de traballo, e limitar moito estas últimas. Hai quen propuxo que soamente se recoñezan seis linguas de traballo, das cales dúas poderían ser romances, dúas saxonas e dúas eslavas.

Forma parte da política da UE protexer e fomentar o respecto, a apertura e a tolerancia cultural e lingüística. Conforme o Tratado de Lisboa, asinado en decembro de 2007, a UE debe respectar a riqueza da súa diversidade cultural e lingüística e velar pola conservación e o desenrolo do patrimonio cultural europeo. Para que a Unión Europea non se converta nun crisol redutor das diferencias, senón un espazo que aprecie a diversidade como fonte de riqueza é preciso que as forzas políticas minoritarias máis identificadas con estas culturas, as forzas nacionalistas, gañen máis representatividade na eurocámara para frear iniciativas como a recentemente presentada polo PP na que lle pedía ós Estados membros da Unión Europea que garantisen o dereito dos pais a escoller a lingua na que se educa ós seus fillos.

O discurso incoherente de Aymerich

por

Berraba Carlos Aymerich na derradeira ANE: “valeu de algo chegar a acordos para a Executiva Nacional no pasado?” e contestaban algúns dos seus seareiros: “NOOON!” para acabar dicindo que toda a militancia debería acatar a decisión das urnas.

Rachar tradicións, como a de pactar a Executiva Nacional, non é unha labor doada nin pacífica pois esixe máis xutificación que calquera outro acto político por tratarse, as tradicións, dunha das fontes de lexitimación do poder, segundo Max Weber. Acadar esa xustificación é moito máis complicado cando o discurso que se fai internamente (pactos non!) resulta ser contraditorio co que se fai e practica externamente (pactos si!). Non se pode cambiar de discurso segundo as necesidades que en cada momento se teña.

Que ocorreu nos concellos de Vigo ou Lugo logo das eleccións municipais de 1999? Ou máis tarde en multitude de concellos galegos? E na Xunta de Galiza? Para “tocar” poder o BNG non tivo nin ten reparo algún a hora de realizar pactos aínda que iso supoña sempre a renuncia dos ideais defendidos ou dos proxectos e obxectivos prometidos. Non é algo subxectivo -é un feito- dicir que esa renuncia acabouna pagando sempre o BNG, electoralmente, xa sexa en beneficio do seu socio de goberno ou mesmo da oposición.

Eu pregúntome si no futuro o BNG volverá a renunciar ós seus postulados para pactar co PSOE ou si, pola contra, o “novo” BNG respectará o ditado das urnas e ocuparan a posición que estas lles reserven. Vendo o que di o documento político aprobado pola ANE decántome pola primeira das opcións (“temos que abordar abertamente os pactos co PSOE sobre a base de estratexias políticas comúns”). Haberá que estar especialmente atentos ós “apaños” que fagan os membros de +BNG nos seus respectivos concellos. Valorarase a súa coherencia.

Aceptar o que digan as urnas, aceptar o que diga a cidadanía, implica que si es a segunda ou terceira forza política na disputa non podes acabar sendo unha forza do goberno grazas ós “apaños”, que dirían algúns si se realizasen dentro da propia organización, con outra forza política. Compre ser coherente entre o que se di e se fai, dentro e fora. 

Si por algo a min me gusta a teoría de G. Ferrero sobre os principios de lexitimidade é porque da no cravo, mellor que ninguén, sobre o que sucede cando alguén non os respecta, pois, segundo este autor, rexorde entón “un espírito revolucionario, o espírito da revolta contra a lei, do odio e o desprezo contra a legalidade que se amoucha no máis fondo dos corazóns humanos”. Moito me temo que este espírito, “o maligno”, está esperto e non descansará ata restablecer a normalidade.

Dos partidos e correntes ideolóxicas ata ós actuais grupos de poder. A fin do frontismo no BNG

por

Un grupo de cargos e altos cargos do BNG reúnense en Ourense semanas despois da derrota electoral do 1 de marzo nas elección galegas. A súa preocupación máis inmediata: manter posicións dentro da estrutura do BNG. Para logralo buscan reunir o maior número de apoios para poder negociar coa UPG buscando, principalmente, entre aqueles ós que beneficiaron durante os derradeiros anos dende os órganos da Xunta de Galiza en forma de conivencia, prebendas, clientelismo e outros favores. Estaba nacendo a PpP (Plataforma polo Poder) que máis tarde se chamaría +BNG.

O BNG naceu como unha fronte de partidos coa intención de aglutinar nunha soa organización a masa social nacionalista galega, ata entón espallada en partidos de moi diversa natureza. Para que o invento funcionase era necesario dar voz e voto a todos e todas as persoas que o forman, pondo en funcionamento un sistema asembleario extremadamente participativo e democrático, nuns momentos onde as comunicacións, tanto físicas como virtuais, non eran as de hoxe. Este sistema nunca foi un impedimento para que as diferentes faccións do nacionalismo chegasen a acordos tanto na liña política a seguir como na dirección dos seus órganos. Sen embargo, ó abeiro do poder, os dirixentes do BNG decidiron mudar de sistema, optando polo representativo, que disque é máis moderno e dinámico, máis propio dun partido do século XXI, un sistema que nos divide antes e non é capaz de xuntarnos logo, imposibilitando calquer tipo de acordo e radicalizando cada vez máis as diferentes posicións.

Porque sucede isto? Porque os obxectivos dos diferentes sectores que conforman o BNG xa non son os mesmos: Galiza e os galegos. Agora o obxectivo é acadar o poder, primeiro internamente e, logo co entendemento co PSOE, aquí si, nas diferentes institucións galegas: concellos, deputacións e Xunta de Galiza. Resulta paradoxal que, o mesmo tempo que estes novos grupos de poder reclaman e defenden a necesidade dun entendemento co PSOE como única alternativa posible ó Partido Popular nas institucións públicas galegas, sexan incapaces logo de acadar acordos internos dentro do BNG. É máis, adícanse a dinamitar a concordia que tradicionalmente se viviu entre os diferentes partidos e correntes que forman a fronte a hora de conformar os postos de dirección e, o que é máis importante, os postulados políticos.

Unha das condicións que baixo ningún concepto pode obviar unha minoría social, e o BNG non deixa de ser unha minoría en Galiza, para ser influínte na sociedade a que pertence, será a consistencia coa que a minoría se amose ante a maioría. Será preciso manter unha consistencia diacrónica, e dicir, mantemento dos postulados nacionalistas con coherencia ó largo do tempo, e unha consistencia sincrónica, onde as diferentes persoas que conforman a minoría manteñan a mesma postura dun xeito coherente. Na actualidade o grado de consistencia que os membros do BNG están facendo chegar sociedade galega e o máis baixo dende a súa fundación e así a súa capacidade de influír nesta é practicamente nula, pois moitos dos principios fundacionais e fundamentais do nacionalismo están sendo derrubados (democracia directa, fraternidade, principios políticos,…) pouco a pouco.

A verdadeira homoxeneidade do BNG radicou sempre no estrito respecto a súa heteroxeneidade. Non se pode falar agora dun Bloque uniforme se nel falta algunha das partes que o compoñen e, hoxe en día, son moitas as que perderon o seu sitio dentro da organización. O BNG semella un puzzle vello no que faltan pezas e/ou hai pezas equivocadas.

Esta situación tamén ten que provocar un período de reflexión interna dentro destas correntes e partidos pois, si se adheriron o BNG (ou xurdiron do seu interior) para conformar un corpo único e agora non son máis que un apéndice inservible no seu seo, para que seguir aí dentro? Para facer oposición interna? Para seguir os postulados que marque unha maioría e cos que non se concorda? Ó igual que moitos compañeiros irmandiños penso que é o momento de ser valentes, de dar un paso adiante e crear unha nova fronte, capaz de atraer a todo o nacionalismo que agora orbita arredor do BNG e recuperar todo o capital social desperdiciado por esta organización nos últimos anos. É o momento de tentar dende fora o que, debido ó control que os grupos de poder ten sobre o partido, non se puido acadar dende dentro.

Recruase a loita entre relativismo e universalismo cultural en Galiza

por

O postulado esencial que sostén o relativismo lingüístico é que a lingua inflúe de xeito decisivo no pensamento e que consecuentemente a nosa visión do mundo encontrase configurada pola lingua que falamos. A lingua é, para os relativistas, un elemento fundamental que permite diferenciar as distintas culturas e comunidades humanas. É o galego, a nosa lingua, a que nos fai ser tamén diferentes politicamente.

Este feito non é ignorado polos máis radicais defensores do universalismo, entre eles os actuais dirixentes do Partido Popular. Son eles quen baixo o pretexto da existencia de valores, xuízos morais e comportamentos con un valor común e absoluto para toda a humanidade, xustifican a dominación dunhas linguas sobre outras. Dende o PP non buscan erradicar a lingua galega, senón o pensamento diferenciador que xorde na nosa sociedade como comunidade lingüisticamente diferenciada.

Alguén é capaz de imaxinar un nacionalismo galego sen lingua galega? A singradura dun e outro van parellos… e os resultados electorais me remito.

Lectura recomendada: Sobre relativismo cultural e universalismo ético en torno as ideas de Ernesto Garzón Valdés, por Luis Villoro.

Igual que entramos, partidos, saímos

por

As 06:20 soa o despertador e antes das sete da mañá xa estaba listo para arrear cara Santiago a Asemblea Nacional Extraordinaria. Como os meus compañeiros se atrasan un chisco aproveito para regar o xardín. Coido que foi o máis proveitoso que fixen ó largo do día. Comigo só levo unha cousa, a versión resumida por Gabriel Deville de O Capital, de Karl Marx, un agasallo doutro compañeiro co que máis tarde nos encontraríamos no que reza a seguinte adicatoria: “cousas belas, cousas vellas, de tempos novos para sempre”.

Non acudía a cita con moito optimismo; pensaba -e repetíao ó largo do día- que acudíamos a Asemblea divididos e sairíamos dela igual de divididos. Moitos avogábamos, dende que se puxo en marcha este proceso, por un acordo que respetase a pluralidade do partido, máis iso era unha ilusión que se fora esvaecendo co paso dos días. Son as consecuencias dun proceso, dos que algúns seguen a dicir que foi o máis participativo e democrático da historia do BNG, un proceso que obrigou a militancia a decantarse por unha opción antes da celebración da ANE ou a mirar cara outro lado e ignoralo. Guillerme Vázquez, unha vez elexido Portavoz Nacional alardeaba dunha xornada asemblear de debate aberto e dialogo político entre a xente que conformamos o BNG.

Onde estivo o debate? Tódalas emendas -máis de cen- ó documento político foron sistematicamente rexeitadas; a súa defensa estaba encorsetada polo escaso tempo, permitindo unha réplica por quen defendía o documento político oficial, pero non unha contrarréplica. Este proceso resultou ser tan estéril que moitos optamos por ir dar un paseo aproveitando que aínda facía sol. Foi aí onde me decatei de como cada militante chega ata a Asemblea etiquetado segundo a lista na que concorrese, cando o noso responsable comarcal se dirixe a nós (meus compañeiros eran de ApU) dicindo que non lle gustaba nada o maridaxe que facíamos. Bromas aparte, o certo é que cada un de nós non levabamos a marca do BNG senón a daquela corrente a que pertencemos.

Volvemos para a elección do Consello Nacional. Aínda estaban coas últimas emendas e seguía o ritual: “A emenda número xXx non pasa”. Viva o debate!

A defensa das distintas candidaturas deixou claro as dúas liñas ideolóxicas existentes dentro do BNG: unha, a defendida polo Movemento Galego ó Socialismo, Encontro Irmandiño e UPG, manifestamente de esquerda e soberanista e outra, a defendida polos quintanistas, totalmente desidealizada, na que vale de todo. Fanse chamar +BNG pero ben se poderían chamar PpP (Plataforma polo Poder).

O resultado que saíu das urnas na ANE (UPG: 1101 votos, 45,27%, 23 representantes; +BNG: 896 votos, 36, 84%, 18 representantes; EI: 359 votos, 14, 76%, 7 representantes; MGS: 76 votos, 3,13%, 2 representantes) non defire moito do que saíu das comarcas. Impúxose o mandato imperativo. Impuxéronse tamén os que defendían un BNG de esquerda e soberanisma mais, resulta preocupante, que dentro da nosa formación preto dun 37 por cen votase pola “apertura”  populista que propugna a PpP. Non vou ser eu quen fale da vulnerabilidade ideolóxica ou falla de cultura política dos meus compañeiros pero si é certo que ese resultado prodúcese ó abeiro da inercia social que dá o poder.

Tampouco se pode facer ostentación do diálogo cando os 50 membros elixidos para o Consello Nacional son incapaces de conformar unha executiva por acordo como marca a costume da formación nacionalista (quen non respecta as nosas costumes tampouco nos respecta a nós, os nacionalistas). Existe unha clara disposición por parte dalgúns de borrar as minorías internas do BNG ou, mellor dito, sometelas, porque logo, iso si, esixiranlle lealdade ós seus membros. Internamente, as tendencias dominantes están facendo o mesmo que PSOE e PP no conxunto do Estado onde, cousas do destino, é o BNG o primeiro en empregar este argumento e condenar a asfixia ideolóxica das minorías.

Saín da Asemblea coa mesma sensación coa que entrei, a mesma que me embargou todo o día, coa sensación de estar divididos, máis divididos que nunca, cuns sectores críticos, MGS e EI, que pese a non ter ningunha responsabilidade na deriva ideolóxica do BNG e, polo tanto, na perda de apoio electoral, ven como o seu peso se reduce dun 38% en 2006 a un 18% no día de onte; pero hai outra sensación peor, saber que ó final triunfaron os perdedores do 1 de marzo. E dicir, que as mesmas persoas que gobernaron o BNG nos derradeiros anos e nos conduciron esta desfeita (UPG e quintanistas) aumentaron a súa representatividade dentro do Consello Nacional e copan a totalidade da Executiva Nacional (e do grupo parlamentar galego) logo de perder preto de 100.000 votos nas eleccións galegas de 2005 e 2009. Foron premiados pola militancia pero, fará o mesmo a cidadanía?. Dubídoo moito, pois será difícil convencer a todas esas persoas de que algo mudou dentro do BNG, será difícil facer que algún día volvan votar BNG.

Relacionado:

  • Na web do Encontro Irmandiño: Os responsables da derrota electoral do 1 de marzo, a UPG e o quintanismo, sós, na executiva nacional.

Crise e transformación dos partidos políticos

por

Os partidos políticos recibiron, dende sempre, abundantes críticas procedentes de tódolos horizontes ideolóxicos. Reprochóuselles que son un factor de división social ou de clase, e acúsaselles de constituír instrumentos de opresión do individuo. Máis recentemente, denúnciase que os partidos –obsesionados polos procesos electorais– amósanse incapaces ou pouco eficientes para a elaboración de políticas públicas que respondan ás verdadeiras necesidades da cidadanía, mudando a súa natureza orixinaria, deixando de ser organizacións sociais con un interese prioritario cara os seus afiliados para adquirir trazas propias das institucións políticas.

O BNG non é alleo esta transformación xa que tamén reorientou as súas actividades e preocupacións en consonancia co papel que xoga nas distintas institucións públicas. Estas funcións -claramente representativas- resúmense, de xeito efectivo, en dúas:

  1. Formar e proporcionar elites políticas para loitar polo poder.
  2. Ocupar o goberno no caso de gañar ou pasar a oposición no caso de perder.

A tendencia irrefreable das organizacións cara o elitismo, a menor dependencia das súas bases para sobrevivir economicamente, a falla de identificación entre clases sociais e un partido político concreto e a influencia dos avances tecnolóxicos nunhas organizacións, como os partidos, que dependen da comunicación social, explica que os partidos perdan militancia e/ou sexa menos activa e, sobre todo, que perdan crédito ante a opinión pública fronte ó papel dos outros actores colectivos: grupos de interese, organizacións non gobernamentais, medios de comunicación, etc.

Os partidos que sucumbiron estas novas esixencias son os partidos de electores (denomidados por Otto Kircheimer en 1966 como catch-all parties, literalmente “partidos que buscan atrapalo todo”) e que responden as seguintes características:

  1. Non se dirixen a un electorado concreto
  2. Programas políticos pouco definidos
  3. Carencia dunha estrutura organizativa orientada cara a militancia
  4. Reprodución de estruturas burocráticas dos partidos de masas para a selección de candidatos
  5. Buscar ter un líder que os identifique con claridade ante a sociedade -xa que o programa non o fai- e monopolice a súa imaxe pública.

Estas características lembran moito ó BNG que perdeu as eleccións o pasado 1 de marzo e que, algúns sectores da organización, queren manter cara o futuro. Dos seus perigos xa advertira nun artigo pasado: para todos. A adopción deste sistema tamén levou a perda de receptividade sen gañar nada en control.

Pérdese receptividade, primeiro, porque o partido non se concentra en artellar e defender unhas peticións concretas, senón en propor uns programas amplos, moitas veces abstractos, difundidos a través dos mass media e, segundo, porque viven máis pendentes das enquisas e estudos de opinión que da súa militancia. Pérdese en control xa que, ó ser cada vez menos receptivos cas demandas dos seus afiliados, redúcese a transparencia e aumenta a corrupción.

Tamén compre recoñecer o efecto negativo da excesiva presencia que ten os partidos que, ó ocupar case en exclusiva o escenario político-institucional, dificultan, nalgunhas ocasións, a comunicación entre a sociedade e o goberno, en lugar de facilitala. En Galiza sobran exemplos: CIG, SLG, GNSN, FSGal,… O BNG non pode aspirar a  monopolizar a interlocución de tódolos sectores do nacionalismo galego.

O BNG ten o deber de reformar algúns dos aspectos desviados do seu funcionamento interno e facerse, así, máis permeable ós cambios sociais e xeracionais xa que, hoxe en día, ábrense novos espazos de debate político e de intervención social, aproveitando as novas condicións sociais e tecnolóxicas, que permiten unha participación máis activa da militancia. Con este obxectivo, e como ven suxerindo a ciencia política ós partidos, compre por en marcha iniciativas para limitar os mandatos dos cargos a dirixentes, como xa se fixo noutras etapas, facilitar a participación dos simpatizantes na súa designación, facer máis transparente o financiamento,…

Chegados esta encrucillada, é lícito preguntarse si pasou xa o seu momento e si hai algunha alternativa ós partidos, sen embargo, a mellor alternativa ós partidos na súa condición actual non pode ser a súa eliminación, senón que debe ser a súa transformación. O BNG contou historicamente cun sistema asemblear directo, participativo, moi efectivo de cara a sociedade. Os cambios introducidos nos derradeiros anos non demostraron vantaxe algunha na implantación do nacionalismo nesa mesma sociedade, máis ben todo o contrario. Por iso, unha sociedade como a nosa, na actualidade moito máis complexa e con demandas máis diversificadas que dificultan a formulación dun discurso global propio dun partido de masas, continúase reclamando a presenza de mediadores entre sociedade e institucións que –sen ter a exclusiva desta mediación– articulen algunhas das grandes propostas de carácter integrador. Esa é tarefa que desenrolou o BNG nos seus primeiros vinte anos de historia e a que ten que volver no futuro. De aí a necesidade refundación.

Actualización do 22 de maio: a opinión de Iñaki Gabilondo sobre a crise social dos partidos políticos.