BNG

A vasta conspiración

por

Este título ocorréuseme cando estaba lendo un episodio así titulado en “Despois de Bush”, de Paul Krugman, e de como o movemento conservador estadounidense exerce un dominio absoluto sobre o partido republicano.

Este domino resúmese na existencia “dunha vasta conspiración dereitista, isto é, atópase en acción un enramado de institucións que, en última instancia, responden ós intereses dun reducido grupo de persoas encargadas de recompensar ós leais e penalizar os desafectos. Esas institucións pon a disposición de políticos obedientes os recursos necesarios para gañar eleccións, refuxios seguros en caso de derrota e oportunidades de levar a cabo unha lucrativa carreira profesional unha vez o seu mandato toque a súa fin. Ademais non deixan de garantir unha cobertura mediática favorable ós políticos adeptos a liña oficial do partido, o tempo que acosan e minan ós que se amosan contrarios a ela, sen deixar tampouco de prestar apoio a unha lexión de intelectuais e activistas do partido”.

Aínda que estes think tanks do partido republicano se asemellan máis ós que conforman o halo do Partido Popular, si teño que dicir que identifico algúns dos seus métodos con certos comportamentos que se deron nos últimos anos no Bloque Nacionalista Galego e, tendo en conta esas actitudes, fanme maquinar esta teoría “conspiranoica” nacionalista:

Ben é sabido da perda de capacidade do BNG para atraer novos votantes e para conservar ós máis críticos, sen embargo, esta organización conserva intacta a súa capacidade para fagocitar a outras organizacións políticas de semellante corte ideolóxico. Ningunha outra organización nacionalista será capaz de atopar un espazo destacado en Galiza mentres o BNG subsista.

A tentativa máis clara de converter o BNG en algo distinto ó que sempre foi -nacionalista, soberanista e de esquerda- veu da man do quintanismo, buscando achegarse ese centro galeguista que se sente orfo dende a inclusión das súas formacións máis representativas no Partido Popular. Non teño ningunha dúbida de que si os resultados do 1-M fosen outros esa transformación do BNG continuaría e faríao con éxito, pero agora, co PP no poder aqueles galeguistas que antes coqueteaban co BNG volven ir agarrados da man do PP. O capital non se pode permitir perder un só ano, menos, como parece, unha longa travesía ó lado do BNG na oposición.

Perdida a oportunidade de transformar o BNG só lles queda unha opción: a creación dunha nova organización nacionalista de centro, capaz de abarcar un sector máis amplo do electorado que o do BNG. O principal problema co que se atopa ese proxecto é o propio BNG que representa para a cidadanía o “voto útil” nacionalista o que lle permitiría atrapar a ese electorado, englobalo na súa masa social -que non na súa militancia- para finalmente destruír esa hipotética alternativa.

Para que outro movemento nacionalista sexa viable no país compre primeiro rematar co BNG. Por iso non resulta de todo contrario a razón pensar que hai quen, dende dentro da organización, pretenda a súa morte, para logo rexurdir dende outra formación. Mais, quen son os máis interesados en que isto ocorra? Quen defende que a organización manteña a súa liña ideolóxica tradicional e quen pretende mudala?

Hai boicot do BNG a Iniciativa Internacionalista?

por

Veño de votar e aínda non me pasou o espanto. Entrei a unha cabina do meu colexio electoral (Consellería de Sanidade, Avenida de Zamora, Ourense) e comecei a mirar papeletas. Sempre me asombra ver tantas candidaturas e tan variadas, de partidos dos que nunca oíra falar e sempre me paro a lelos todos, un a un. Seica había trinta e cinco, segúndo me dixeron logo. Destas candidaturas minoritarias buscaba unha que soou moito nas derradeiras semanas: Iniciativa Internacionalista. Cal foi a miña sorpresa cando non a atopei!

A miña mente retorcida empezou a maquinar do revés e enseguida vin un responsable do sucedido. Pregunteime: a quen prexudica que esa papeleta esté na cabina? Só hai unha resposta, verdade?

Dirixinme ó Presidente da mesa e díxenlle que non había papeletas deste partido. Quedou sorprendido pois confiara nos interventores dos distintos partidos esa tarefa. En segundos botouse enriba miña, como can de presa, Xosé Carballido, interventor do BNG. Dixo estar estrañado pola falta desas papeletas nas cabina, pois “el mesmo” se encargara de comprobar que estaban tódalas papeletas de tódolos partidos… Como diría Baltar “puxemos ó rato a coidar do queixo”. Finalmente, este Señor acabou pedíndome desculpas por unha situación que non era responsabilidade súa, senón do Presidente da mesa. Excusatio non petita, accusatio manifesta.

Non era a de Iniciativa Internacionalista a única que faltaba, tampouco estaba a de Esquerda Anticapitalista. E non podo dicir que faltasen máis porque eu non coñezo todos os partidos que concorren mais imaxino que non son os únicos. Esta é a problemática que atinxe ós partidos pequenos: a loita deshonesta que practican os partidos maioritarios.

Traxicomedia

por

Si como afirmaba Horace Walpole “a vida é unha comedia para os que pensan e unha traxedia para os que senten”, o nacionalismo, como ideoloxía e movemento social e político que mistura pensamento e sentimento, debe ser unha traxicomedia.

Resulta cómico ver como logo de cada tropezón electoral a dirección do BNG atopa sempre un factor externo sobre o que fundamentar ese resultado: a prensa, un atentado, a españolización da política galega, a vulnerabilidade ideolóxica das súas bases, o poder económico da dereita,… Escusas que poden valer para conformar a razón de moitos votantes e militantes mais, si “todos nós temos dúas mentes, unha mente que pensa e outra que sente” como suxire Daniel Goleman, tamén será preciso darlle o seu a esta outra parte do noso ser.

Esta falta de respostas, debida a interrupción das conexións existentes entre os órganos de dirección do BNG e a base social do nacionalismo, provoca unha asombrosa ineptitude para calibrar o significado emocional dos acontecementos (insisto, non debemos esquecer que o nacionalismo ten unha dose moi importante de sentimento co que xogan -ou no que furgan- os movementos nacionalistas), producindo dentro da organización un mal endémico que lle fai perder a capacidade de conectarse coa sociedade dun xeito fluído e saudable. É o que en psicoloxía se chama “cegueira afectiva”. Esta é a parte tráxica do nacionalismo galego.

O discurso incoherente de Aymerich

por

Berraba Carlos Aymerich na derradeira ANE: “valeu de algo chegar a acordos para a Executiva Nacional no pasado?” e contestaban algúns dos seus seareiros: “NOOON!” para acabar dicindo que toda a militancia debería acatar a decisión das urnas.

Rachar tradicións, como a de pactar a Executiva Nacional, non é unha labor doada nin pacífica pois esixe máis xutificación que calquera outro acto político por tratarse, as tradicións, dunha das fontes de lexitimación do poder, segundo Max Weber. Acadar esa xustificación é moito máis complicado cando o discurso que se fai internamente (pactos non!) resulta ser contraditorio co que se fai e practica externamente (pactos si!). Non se pode cambiar de discurso segundo as necesidades que en cada momento se teña.

Que ocorreu nos concellos de Vigo ou Lugo logo das eleccións municipais de 1999? Ou máis tarde en multitude de concellos galegos? E na Xunta de Galiza? Para “tocar” poder o BNG non tivo nin ten reparo algún a hora de realizar pactos aínda que iso supoña sempre a renuncia dos ideais defendidos ou dos proxectos e obxectivos prometidos. Non é algo subxectivo -é un feito- dicir que esa renuncia acabouna pagando sempre o BNG, electoralmente, xa sexa en beneficio do seu socio de goberno ou mesmo da oposición.

Eu pregúntome si no futuro o BNG volverá a renunciar ós seus postulados para pactar co PSOE ou si, pola contra, o “novo” BNG respectará o ditado das urnas e ocuparan a posición que estas lles reserven. Vendo o que di o documento político aprobado pola ANE decántome pola primeira das opcións (“temos que abordar abertamente os pactos co PSOE sobre a base de estratexias políticas comúns”). Haberá que estar especialmente atentos ós “apaños” que fagan os membros de +BNG nos seus respectivos concellos. Valorarase a súa coherencia.

Aceptar o que digan as urnas, aceptar o que diga a cidadanía, implica que si es a segunda ou terceira forza política na disputa non podes acabar sendo unha forza do goberno grazas ós “apaños”, que dirían algúns si se realizasen dentro da propia organización, con outra forza política. Compre ser coherente entre o que se di e se fai, dentro e fora. 

Si por algo a min me gusta a teoría de G. Ferrero sobre os principios de lexitimidade é porque da no cravo, mellor que ninguén, sobre o que sucede cando alguén non os respecta, pois, segundo este autor, rexorde entón “un espírito revolucionario, o espírito da revolta contra a lei, do odio e o desprezo contra a legalidade que se amoucha no máis fondo dos corazóns humanos”. Moito me temo que este espírito, “o maligno”, está esperto e non descansará ata restablecer a normalidade.

Dos partidos e correntes ideolóxicas ata ós actuais grupos de poder. A fin do frontismo no BNG

por

Un grupo de cargos e altos cargos do BNG reúnense en Ourense semanas despois da derrota electoral do 1 de marzo nas elección galegas. A súa preocupación máis inmediata: manter posicións dentro da estrutura do BNG. Para logralo buscan reunir o maior número de apoios para poder negociar coa UPG buscando, principalmente, entre aqueles ós que beneficiaron durante os derradeiros anos dende os órganos da Xunta de Galiza en forma de conivencia, prebendas, clientelismo e outros favores. Estaba nacendo a PpP (Plataforma polo Poder) que máis tarde se chamaría +BNG.

O BNG naceu como unha fronte de partidos coa intención de aglutinar nunha soa organización a masa social nacionalista galega, ata entón espallada en partidos de moi diversa natureza. Para que o invento funcionase era necesario dar voz e voto a todos e todas as persoas que o forman, pondo en funcionamento un sistema asembleario extremadamente participativo e democrático, nuns momentos onde as comunicacións, tanto físicas como virtuais, non eran as de hoxe. Este sistema nunca foi un impedimento para que as diferentes faccións do nacionalismo chegasen a acordos tanto na liña política a seguir como na dirección dos seus órganos. Sen embargo, ó abeiro do poder, os dirixentes do BNG decidiron mudar de sistema, optando polo representativo, que disque é máis moderno e dinámico, máis propio dun partido do século XXI, un sistema que nos divide antes e non é capaz de xuntarnos logo, imposibilitando calquer tipo de acordo e radicalizando cada vez máis as diferentes posicións.

Porque sucede isto? Porque os obxectivos dos diferentes sectores que conforman o BNG xa non son os mesmos: Galiza e os galegos. Agora o obxectivo é acadar o poder, primeiro internamente e, logo co entendemento co PSOE, aquí si, nas diferentes institucións galegas: concellos, deputacións e Xunta de Galiza. Resulta paradoxal que, o mesmo tempo que estes novos grupos de poder reclaman e defenden a necesidade dun entendemento co PSOE como única alternativa posible ó Partido Popular nas institucións públicas galegas, sexan incapaces logo de acadar acordos internos dentro do BNG. É máis, adícanse a dinamitar a concordia que tradicionalmente se viviu entre os diferentes partidos e correntes que forman a fronte a hora de conformar os postos de dirección e, o que é máis importante, os postulados políticos.

Unha das condicións que baixo ningún concepto pode obviar unha minoría social, e o BNG non deixa de ser unha minoría en Galiza, para ser influínte na sociedade a que pertence, será a consistencia coa que a minoría se amose ante a maioría. Será preciso manter unha consistencia diacrónica, e dicir, mantemento dos postulados nacionalistas con coherencia ó largo do tempo, e unha consistencia sincrónica, onde as diferentes persoas que conforman a minoría manteñan a mesma postura dun xeito coherente. Na actualidade o grado de consistencia que os membros do BNG están facendo chegar sociedade galega e o máis baixo dende a súa fundación e así a súa capacidade de influír nesta é practicamente nula, pois moitos dos principios fundacionais e fundamentais do nacionalismo están sendo derrubados (democracia directa, fraternidade, principios políticos,…) pouco a pouco.

A verdadeira homoxeneidade do BNG radicou sempre no estrito respecto a súa heteroxeneidade. Non se pode falar agora dun Bloque uniforme se nel falta algunha das partes que o compoñen e, hoxe en día, son moitas as que perderon o seu sitio dentro da organización. O BNG semella un puzzle vello no que faltan pezas e/ou hai pezas equivocadas.

Esta situación tamén ten que provocar un período de reflexión interna dentro destas correntes e partidos pois, si se adheriron o BNG (ou xurdiron do seu interior) para conformar un corpo único e agora non son máis que un apéndice inservible no seu seo, para que seguir aí dentro? Para facer oposición interna? Para seguir os postulados que marque unha maioría e cos que non se concorda? Ó igual que moitos compañeiros irmandiños penso que é o momento de ser valentes, de dar un paso adiante e crear unha nova fronte, capaz de atraer a todo o nacionalismo que agora orbita arredor do BNG e recuperar todo o capital social desperdiciado por esta organización nos últimos anos. É o momento de tentar dende fora o que, debido ó control que os grupos de poder ten sobre o partido, non se puido acadar dende dentro.

Crise e transformación dos partidos políticos

por

Os partidos políticos recibiron, dende sempre, abundantes críticas procedentes de tódolos horizontes ideolóxicos. Reprochóuselles que son un factor de división social ou de clase, e acúsaselles de constituír instrumentos de opresión do individuo. Máis recentemente, denúnciase que os partidos –obsesionados polos procesos electorais– amósanse incapaces ou pouco eficientes para a elaboración de políticas públicas que respondan ás verdadeiras necesidades da cidadanía, mudando a súa natureza orixinaria, deixando de ser organizacións sociais con un interese prioritario cara os seus afiliados para adquirir trazas propias das institucións políticas.

O BNG non é alleo esta transformación xa que tamén reorientou as súas actividades e preocupacións en consonancia co papel que xoga nas distintas institucións públicas. Estas funcións -claramente representativas- resúmense, de xeito efectivo, en dúas:

  1. Formar e proporcionar elites políticas para loitar polo poder.
  2. Ocupar o goberno no caso de gañar ou pasar a oposición no caso de perder.

A tendencia irrefreable das organizacións cara o elitismo, a menor dependencia das súas bases para sobrevivir economicamente, a falla de identificación entre clases sociais e un partido político concreto e a influencia dos avances tecnolóxicos nunhas organizacións, como os partidos, que dependen da comunicación social, explica que os partidos perdan militancia e/ou sexa menos activa e, sobre todo, que perdan crédito ante a opinión pública fronte ó papel dos outros actores colectivos: grupos de interese, organizacións non gobernamentais, medios de comunicación, etc.

Os partidos que sucumbiron estas novas esixencias son os partidos de electores (denomidados por Otto Kircheimer en 1966 como catch-all parties, literalmente “partidos que buscan atrapalo todo”) e que responden as seguintes características:

  1. Non se dirixen a un electorado concreto
  2. Programas políticos pouco definidos
  3. Carencia dunha estrutura organizativa orientada cara a militancia
  4. Reprodución de estruturas burocráticas dos partidos de masas para a selección de candidatos
  5. Buscar ter un líder que os identifique con claridade ante a sociedade -xa que o programa non o fai- e monopolice a súa imaxe pública.

Estas características lembran moito ó BNG que perdeu as eleccións o pasado 1 de marzo e que, algúns sectores da organización, queren manter cara o futuro. Dos seus perigos xa advertira nun artigo pasado: para todos. A adopción deste sistema tamén levou a perda de receptividade sen gañar nada en control.

Pérdese receptividade, primeiro, porque o partido non se concentra en artellar e defender unhas peticións concretas, senón en propor uns programas amplos, moitas veces abstractos, difundidos a través dos mass media e, segundo, porque viven máis pendentes das enquisas e estudos de opinión que da súa militancia. Pérdese en control xa que, ó ser cada vez menos receptivos cas demandas dos seus afiliados, redúcese a transparencia e aumenta a corrupción.

Tamén compre recoñecer o efecto negativo da excesiva presencia que ten os partidos que, ó ocupar case en exclusiva o escenario político-institucional, dificultan, nalgunhas ocasións, a comunicación entre a sociedade e o goberno, en lugar de facilitala. En Galiza sobran exemplos: CIG, SLG, GNSN, FSGal,… O BNG non pode aspirar a  monopolizar a interlocución de tódolos sectores do nacionalismo galego.

O BNG ten o deber de reformar algúns dos aspectos desviados do seu funcionamento interno e facerse, así, máis permeable ós cambios sociais e xeracionais xa que, hoxe en día, ábrense novos espazos de debate político e de intervención social, aproveitando as novas condicións sociais e tecnolóxicas, que permiten unha participación máis activa da militancia. Con este obxectivo, e como ven suxerindo a ciencia política ós partidos, compre por en marcha iniciativas para limitar os mandatos dos cargos a dirixentes, como xa se fixo noutras etapas, facilitar a participación dos simpatizantes na súa designación, facer máis transparente o financiamento,…

Chegados esta encrucillada, é lícito preguntarse si pasou xa o seu momento e si hai algunha alternativa ós partidos, sen embargo, a mellor alternativa ós partidos na súa condición actual non pode ser a súa eliminación, senón que debe ser a súa transformación. O BNG contou historicamente cun sistema asemblear directo, participativo, moi efectivo de cara a sociedade. Os cambios introducidos nos derradeiros anos non demostraron vantaxe algunha na implantación do nacionalismo nesa mesma sociedade, máis ben todo o contrario. Por iso, unha sociedade como a nosa, na actualidade moito máis complexa e con demandas máis diversificadas que dificultan a formulación dun discurso global propio dun partido de masas, continúase reclamando a presenza de mediadores entre sociedade e institucións que –sen ter a exclusiva desta mediación– articulen algunhas das grandes propostas de carácter integrador. Esa é tarefa que desenrolou o BNG nos seus primeiros vinte anos de historia e a que ten que volver no futuro. De aí a necesidade refundación.

Actualización do 22 de maio: a opinión de Iñaki Gabilondo sobre a crise social dos partidos políticos.

Tensións entre legalidade e lexitimidade no BNG

por

A tensións entre legalidade e lexitimidade xurden cando non existe coincidencia entre o legal e o lexítimo, isto é, cando una actuación que é legal non é aceptada voluntariamente por outros actores involucrados, ou viceversa, cando una actuación é lexítima, axustada ós valores e crenzas da sociedade, pero está prohibida pola lei. A estabilidade política depende de que ambas situacións, legalidade e estabilidade, se den a un mesmo tempo.

Guglielmo Ferrero fala dos principios de lexitimidade en “O Poder. Os Xenios invisibles da Cidade”, onde o autor relata [pax. 29] como “tras séculos de disputas os suizos admiten pacíficamente na actualidade (a obra data de 1942), que estes dous principios de lexitimidade –en referencia ó principio electivo e ó principio democrático- e as regras que aseguran a súa aplicación, son xustas e razoables, de maneira que todos os habitantes da confederación –Helvética- están plena e firmemente convencidos de que os gobernantes, nomeados seguindo as disposicións da constitución ostentan en boa lide o poder do mando, de igual xeito que o pobo […] está obrigado […] a obedecer os designios dos seus gobernantes”. Para G. Ferrero os principios de lexitimidad [pag. 30] “non son máis que xustificacións do poder”.

O poder é unha das cualidades que nos diferencian a unhas persoas doutras que máis necesitan ser xustificadas, por elo é necesario que as normas que nos obrigan a seguir un determinado comportamento deben ser xustas e razoables, de non selo non nos sentiríamos obrigados a obedecelas.

Dentro do BNG as tensións entre legalidade e lexitimidade xurdiron trala celebración da derradeira Asemblea Nacional Ordinaria na que por maioría dos militantes presentes se decide poñer fin a unha norma fundamental do nacionalismo: o carácter asembleario da fronte nacionalista a tódolos niveis. É certo que obtivo a maioría de todos os que quixeron acudir (máis ou menos a cuarta parte dos militantes) e entre os que o fixeron obtivo o apoio do 60%. Non se pode discutir a legalidade deste cambio pero sí a súa lexitimidade.

Entre as razóns que se aduciron están a de mellorar a operatividade destas Asembleas, a falla de espazo para unha militancia tan ampla, o custo de organizar este tipo de actos, a necesidade de facer un partido máis moderno e dinámico, etc. etc. Na actualidade vemos que non é así. Fai uns meses celebróuse unha Asemblea Nacional Extraordinaria para elexir o candidato do BNG a Xunta e decidiron que a ese acto debían acudir 1.500 delegados. Para que tantos? Ninguén discutía quen ía selo candidato, logo por razóns económicas, espaciais e técnicas chegaban menos, por exemplo 250, non? O problema é que, ademais, se quería utilizar ese acto dun xeito propagandístico: a militancia entregada ó seu lider. Para facer iso sería mellor unha Asemblea aberta a todos pero iso non era posible, ou mellor dito legal, porque os estatutos esixen que sexa por delgados; tamén se podía decidir que cada militante se correspondese cun delegado, pero poderían colarse moitos críticos e non interesaba, publicitariamente, trasladar unha imaxe crítica da militancia cara ó exterior.

Agora estamos na véspera doutra Asemblea Nacional Extraordinaria -cando se celebran dúas tan xuntas é que algo se fixo mal nas precedentes- a que poderán acudir un máximo de 2.500 delegados, e dicir, máis ou menos o número de persoas que viña asistindo habitualmente sen necesidade de andar en liorta uns compañeiros con outros; o que ocorre é que deste xeito quen controla os resortes da organización pode tamén controlar, usando a súa posición dominante, o desenrolo dese proceso que leva a cada delegado a ANE.

O certo é que as razóns esgrimidas para mudar unha das regras fundamentais do nacionalismo, o asemblearismo da AN, perden toda a súa forza si temos en conta o desenrolo do proceso que, para comenzar, sae moito máis caro que realizar unha Asemblea aberta, pois agora é preciso contactar primeiro coa militancia para elaborar esas listas, acudir a unha asemblea comarcal a debatelas e votalas pra finalmente voltar a AN. Polo método tradicional os dous primeiros pasos aforrabanse. Técnicamente tamén resulta máis complexo, polas mesmas razóns.

Si o actual sistema resulta pouco razoable, pois non demostra ser mellor que o antigo, si se amosou sobradamente inxusto. É inxusto porque as maiorías dominantes nas comarcas cerran o camiño da AN as minorías, que estarán desta vez menos representadas que nunca e si hai algo que non lle sobra ó nacionalismo, nestes tempos, é base social. Estorba a algúns, certo, pero non sobra ó nacionalismo. Así é lóxico que, por moi legal que resulte ser o proceso, ó ser tamén irracional e inxusto para moitos ncionalistas, e polo tanto ilexítimo, non se sintan logo obrigados nin comprometidos co proxecto.

Quen sabe si tras séculos de disputas o proceso se voltará pacífico… poderemos esperar tanto?