política

DISLATES XUDICIAIS

por

Do artigo que ven a continuación é autor Miguel Quintas Coelho. unha desas persoas que deixan pegada entre aqueles con quen se relaciona. Cando abro as páxinas de La Región aínda esculco a procura da súa imaxe, co perfil e a txapela inclinados cara a esquerda, como dicindo: aquí o tes. Miguel finou fai agora un ano sen ver publicados algúns dos seus artigos. Este é un deles.

Non pretendo analizar hoxe o impresentable espectáculo, bochorno dun estado democrático, que están ofrecendo os tribunais de Xustiza, a Fiscalía xeral e o propio Goberno con respecto ó proceso de ilegalización de ANV e EHAK. O oportunismo electoral, as inxerencias do poder político no xudicial e viceversa, a inmediato dos prazos que dificultan, cando non imposibilitan, unhas condicións garantistas de acusación e defensa ante un tema de calado que afecta ó dereito de expresión e voto de miles de cidadáns non poden ser avaliados senón como un deficiente funcionamento das institucións democráticas. E non entro na cuestión de fondo, é dicir, si ANV e EHAK foron de facto fagocitados ou non pola ilegalizada Batasuna, porque considerar a toda esa militancia como ETA, ademais de constituírse nunha perversa e maxestática mentira conleva, paradoxicamente, sobredimensionar propagandísticamente á besta.

A recente sentencia contra a Mesa do Parlamento Vasco, encabezada por Atutxa, constitúe unha plasmación patente da inxerencia dos espurios intereses políticos conxunturais no campo da lei, distorsionando a súa aplicación e subxectivando as sentencias en función do clima ou deriva política de cada circunstancia. Sentencia, por tanto, inxusta e sustentada nunha base cuestionable e enclenque que non fai senón enrarecer o normal funcionamento dunha cámara parlamentaria, lesionando dereitos persoais e propiciando, nesta ocasión con total fundamento, a exaltación martirolóxica que constitúe o alimento básico dun modelo de nacionalismo.

Fai xa tempo que a Xustiza española mantén criterios nada obxectivos ante feitos semellantes. Queimar un contedor nunha manifestación en Sevilla sáldase cunha multa económica; si ese feito se produce no País Vasco, Galicia ou Catalunya no contexto dunha manifestación de carácter político, o mesmo feito punible convértese en delito ligado á guerrilla urbana ou kale borroka con sancións que inclúen reclusión carcelaria. No asistimos, acaso, a unha desobediencia grave por parte da Comunidade autónoma de Madrid negándose a implantar a Educación Para a Cidadanía, lei de obrigado cumprimento, ante a inhibición máis absoluta do estamento xudicial?. A ecuanimidade da Xustiza e a igualdade ante ela estiveron frecuentemente en entredito, pero é nos últimos tempos e debido ás mutuas inxerencias político-xudiciais e a voracidade polo voto ante unhas eleccións que se dirimirán por escaso marxe cando o déficit democrático aflora con máis intensidade.

Con todo, a imputación ó Lehendakari Ibarretxe, persoa que no figura no meu devocionario, a Patxi López e Rodolfo Ares da comisión dun delito de desobediencia grave por reunirse con representantes de Batasuna ao largo do intento de proceso de paz, é, dende o meu punto de vista e co debido respecto, unha aberración xurídica que espero que no se manteña por moito tempo.

A lei de Partidos Políticos non impón ningunha sanción persoal como consecuencia da decisión de proscribir ou ilegalizar a unha formación política. Os membros dunha organización ilegalizada non son privados dos seus dereitos políticos e civís, polo que Otegui, Barrena e Petrikorena os conservaban intactos, incluído o dereito de reunión. Esta decisión xudicial tomouna o Tribunal Superior de Xustiza, en contra da Fiscalía e en contra, tamén, dunha resolución do Supremo que non considerou delitivas tales reunións. No caso de Ibarretxe, ademais, non se produciu ningunha comunicación advertindo que tal reunión non podía celebrarse, polo que falta un elemento esencial para imputarlle unha desobediencia grave, aínda que sexa no grado de cooperación necesaria, como o é a ausencia de advertencia previa de ilegalidade.

Es posible que poidamos vivir nun contexto social determinado, nun tempo en que non sexa delito falar con ETA e si falar con antigos membros de Batasuna?. É esta unha contradición insalvable si aplicamos o sentido común, o cal, ao parecer, non é compartido polo Tribunal Superior de xustiza do Pais Vasco que considera delito reunirse con dirixentes de Batasuna non tido xamais ningún problema xudicial quen directamente mantiveron a interlocución con ETA dende a representatividade dos sucesivos gobernos do Estado.

Todos estes aspectos e algúns de maior enxunlla están sendo analizados nos máximos organismos da xudicatura europea e congratulareime que o seu ditame axude a reconducir a parámetros de normalidade democrática as actuacións da Xustiza e do Goberno en materia de temas de transfundo político, porque o noso actual modelo de funcionamento non alcanza os mínimos de calidade nin de exportación nin de consumo interior.

Feijóo non decepciona a ninguén

por

Ó contrario do que fixeron outros. Aínda resoa nos meus oídos o piano, piano co que respondían os responsables do bipartito ó fronte da Xunta de Galiza cando dende sectores afíns se lles metía presión para executar os seus programas (pensaban, tal vez, que tiñan 16 anos por diante. Algúns, de feito, estaban totalmente convencidos de que así sería). Decepcionaron a todos: ós seus propios votantes e mesmo a oposición, que tivo que buscar polémicas artificiais, como a da lingua, o gasto, …, para poder facer o seu papel, dada a política continuísta de PSOE e BNG.

Sen embargo, o PP non decepciona a ninguén. Está facendo exactamente o que se esperaba que fixese, levar a práctica todas aquelas cuestións que incidiron de xeito máis ou menos determinante na súa vitoria electoral: a enquisa da lingua no ensino, a venda do coche de Touriño, a derrogación do Plan eólico, a depuración de nomes e símbolos identitarios de Galiza, como as Galescolas (aínda que o da Galiña Azul a min non deixa de parecerme un acrónimo de ‘escoliña galega’), a proliferación de licenzas para novas e ampliación de vellas piscifactorías e minicentrais, a subvención de entidades privadas que operan no ámbito social, a vez que reduce custos de marcado carácter social dende o sector público -gratuidade de libros, eliminación das ‘peonadas’ na sanidade, paralización de axudas a dependentes, …-, ou a subvención de grupos ultracatólicos que,  entre outras medidas polémicas adoptadas que, nos gusten ou non, entran dentro do que se podía esperar.

E por suposto, tampouco renunciou este goberno a ampliar as axudas aqueles fieis colaboradores, maila política de redución de gastos da que presume, como son os grandes grupos mediáticos de Galiza, outorgando outro millón de euros, dos de tódolos galegos, para o Grupo de La Voz de Galicia -o equivalente a 5 coches de Touriño-, pouco máis do que lle viña dando o bipartito, iso si, pero que, dado o contexto socioeconómico e a liña pregoada polo novo goberno, resulta incoherente e incomprensible pois, digo eu, que si os recursos son escasos, estes deben concentrarse nos servizos sociais -que, amais, son unha fonte fundamental para a creación emprego- e non na prensa escrita, un sector abocado a unha reconversión para afrontar os efectos que sobre eles ten as novas tecnoloxías da información. Estas axudas resultan tan incoherentes como subvencionar a industria automobilística para a fabricación de coches de gran cilindrada en plena crise enerxética. Podería agora referirme a algún suposto ficticio, mais sobran exemplos reais (sobre a estupidez humana recomendo o artigo de Michael Moore, Adeus General Motors). Non sei si se está cometendo a mesma estupidez ou, simplemente, mantendo con recursos públicos a unha caste afín politicamente.

Amais, o PP está actuando con intelixencia ó afrontar dende un principio as políticas máis controvertidas socialmente, pois ten por diante catro longos anos para que se vaian calmando os ánimos. A outros, pola contra, ocorréuselles a última hora ir molestar ós poderes fácticos de Galiza (promovendo un xornal que competise co máis lido, o concurso eólico, …), así como continuar cos ataques a sectores afíns, defensores dunha economía produtiva tradicional e menos agresora co noso entorno, sectores que, por outra banda, eran o auténtico caladoiro de votos da esquerda galega. Estupidez ó cadrado. Un erro de cálculo do que, sen dúbida, o equipo de Feijóo tomou boa nota.

Ata aquí todo vai ben

por

Deixo aquí un estracto da análise post-electoral realizada por Raimundo Viejo Viñas e publicada en On the wobbly’s road.

[…] Entre as evidencias desta crise parcial do xogo representativo encóntrase o feito de que as forzas de esquerda e nacionalistas que apoian ó PSOE aférranse ó mantemento da súa representación como mellor evidencia de que a súa particular concepción da política segue en pé. Como dicía aquel personaxe da película La Haine a punto de estamparse contra o chan: jusqu’ici tout va bien!, “ata aquí”, pensan IU, BNG, ICV, ERC, etc., “todo vai ben”.

[…] Así, por exemplo, o BNG parece que dende que perdeu o poder quere recuperar o pulso pola esquerda e pola rúa. Como si durante os seus catro anos de goberno non fixeran unha xestión moi mediocre, por non dicir cousas peores, nos derradeiros meses creu ver nas mobilizacións en defensa do galego ou nalgunhas outras loitas sociais do momento, a porta a unha recuperación do espazo político perdido (todo isto, hai que precisar, nunha máis que modesta medida, evidencia que a maquinaria partidista aínda está encaixando, cunha moi lenta dixestión, a súa derrota electoral). Loxicamente, despois non xa dunha lexislatura senón dunha década operando como aparato fora por completo das redes de activistas, o BNG practica toda sorte de torpezas, moitas veces sen chegar a darse conta. O seu problema máis grave, sen embargo, non está no movemento (aínda que obscenidades como o comportamento dalgúns dinosaurios no Foro Social Galego poidan chegar a ser verdadeiros problemas). O principal problema do BNG é que segue sen entender que modelo de organización política adoptará para ser un interfaz funcional ás demandas sociais que nacen no movemento.

A vasta conspiración

por

Este título ocorréuseme cando estaba lendo un episodio así titulado en “Despois de Bush”, de Paul Krugman, e de como o movemento conservador estadounidense exerce un dominio absoluto sobre o partido republicano.

Este domino resúmese na existencia “dunha vasta conspiración dereitista, isto é, atópase en acción un enramado de institucións que, en última instancia, responden ós intereses dun reducido grupo de persoas encargadas de recompensar ós leais e penalizar os desafectos. Esas institucións pon a disposición de políticos obedientes os recursos necesarios para gañar eleccións, refuxios seguros en caso de derrota e oportunidades de levar a cabo unha lucrativa carreira profesional unha vez o seu mandato toque a súa fin. Ademais non deixan de garantir unha cobertura mediática favorable ós políticos adeptos a liña oficial do partido, o tempo que acosan e minan ós que se amosan contrarios a ela, sen deixar tampouco de prestar apoio a unha lexión de intelectuais e activistas do partido”.

Aínda que estes think tanks do partido republicano se asemellan máis ós que conforman o halo do Partido Popular, si teño que dicir que identifico algúns dos seus métodos con certos comportamentos que se deron nos últimos anos no Bloque Nacionalista Galego e, tendo en conta esas actitudes, fanme maquinar esta teoría “conspiranoica” nacionalista:

Ben é sabido da perda de capacidade do BNG para atraer novos votantes e para conservar ós máis críticos, sen embargo, esta organización conserva intacta a súa capacidade para fagocitar a outras organizacións políticas de semellante corte ideolóxico. Ningunha outra organización nacionalista será capaz de atopar un espazo destacado en Galiza mentres o BNG subsista.

A tentativa máis clara de converter o BNG en algo distinto ó que sempre foi -nacionalista, soberanista e de esquerda- veu da man do quintanismo, buscando achegarse ese centro galeguista que se sente orfo dende a inclusión das súas formacións máis representativas no Partido Popular. Non teño ningunha dúbida de que si os resultados do 1-M fosen outros esa transformación do BNG continuaría e faríao con éxito, pero agora, co PP no poder aqueles galeguistas que antes coqueteaban co BNG volven ir agarrados da man do PP. O capital non se pode permitir perder un só ano, menos, como parece, unha longa travesía ó lado do BNG na oposición.

Perdida a oportunidade de transformar o BNG só lles queda unha opción: a creación dunha nova organización nacionalista de centro, capaz de abarcar un sector máis amplo do electorado que o do BNG. O principal problema co que se atopa ese proxecto é o propio BNG que representa para a cidadanía o “voto útil” nacionalista o que lle permitiría atrapar a ese electorado, englobalo na súa masa social -que non na súa militancia- para finalmente destruír esa hipotética alternativa.

Para que outro movemento nacionalista sexa viable no país compre primeiro rematar co BNG. Por iso non resulta de todo contrario a razón pensar que hai quen, dende dentro da organización, pretenda a súa morte, para logo rexurdir dende outra formación. Mais, quen son os máis interesados en que isto ocorra? Quen defende que a organización manteña a súa liña ideolóxica tradicional e quen pretende mudala?

Crise e transformación dos partidos políticos

por

Os partidos políticos recibiron, dende sempre, abundantes críticas procedentes de tódolos horizontes ideolóxicos. Reprochóuselles que son un factor de división social ou de clase, e acúsaselles de constituír instrumentos de opresión do individuo. Máis recentemente, denúnciase que os partidos –obsesionados polos procesos electorais– amósanse incapaces ou pouco eficientes para a elaboración de políticas públicas que respondan ás verdadeiras necesidades da cidadanía, mudando a súa natureza orixinaria, deixando de ser organizacións sociais con un interese prioritario cara os seus afiliados para adquirir trazas propias das institucións políticas.

O BNG non é alleo esta transformación xa que tamén reorientou as súas actividades e preocupacións en consonancia co papel que xoga nas distintas institucións públicas. Estas funcións -claramente representativas- resúmense, de xeito efectivo, en dúas:

  1. Formar e proporcionar elites políticas para loitar polo poder.
  2. Ocupar o goberno no caso de gañar ou pasar a oposición no caso de perder.

A tendencia irrefreable das organizacións cara o elitismo, a menor dependencia das súas bases para sobrevivir economicamente, a falla de identificación entre clases sociais e un partido político concreto e a influencia dos avances tecnolóxicos nunhas organizacións, como os partidos, que dependen da comunicación social, explica que os partidos perdan militancia e/ou sexa menos activa e, sobre todo, que perdan crédito ante a opinión pública fronte ó papel dos outros actores colectivos: grupos de interese, organizacións non gobernamentais, medios de comunicación, etc.

Os partidos que sucumbiron estas novas esixencias son os partidos de electores (denomidados por Otto Kircheimer en 1966 como catch-all parties, literalmente “partidos que buscan atrapalo todo”) e que responden as seguintes características:

  1. Non se dirixen a un electorado concreto
  2. Programas políticos pouco definidos
  3. Carencia dunha estrutura organizativa orientada cara a militancia
  4. Reprodución de estruturas burocráticas dos partidos de masas para a selección de candidatos
  5. Buscar ter un líder que os identifique con claridade ante a sociedade -xa que o programa non o fai- e monopolice a súa imaxe pública.

Estas características lembran moito ó BNG que perdeu as eleccións o pasado 1 de marzo e que, algúns sectores da organización, queren manter cara o futuro. Dos seus perigos xa advertira nun artigo pasado: para todos. A adopción deste sistema tamén levou a perda de receptividade sen gañar nada en control.

Pérdese receptividade, primeiro, porque o partido non se concentra en artellar e defender unhas peticións concretas, senón en propor uns programas amplos, moitas veces abstractos, difundidos a través dos mass media e, segundo, porque viven máis pendentes das enquisas e estudos de opinión que da súa militancia. Pérdese en control xa que, ó ser cada vez menos receptivos cas demandas dos seus afiliados, redúcese a transparencia e aumenta a corrupción.

Tamén compre recoñecer o efecto negativo da excesiva presencia que ten os partidos que, ó ocupar case en exclusiva o escenario político-institucional, dificultan, nalgunhas ocasións, a comunicación entre a sociedade e o goberno, en lugar de facilitala. En Galiza sobran exemplos: CIG, SLG, GNSN, FSGal,… O BNG non pode aspirar a  monopolizar a interlocución de tódolos sectores do nacionalismo galego.

O BNG ten o deber de reformar algúns dos aspectos desviados do seu funcionamento interno e facerse, así, máis permeable ós cambios sociais e xeracionais xa que, hoxe en día, ábrense novos espazos de debate político e de intervención social, aproveitando as novas condicións sociais e tecnolóxicas, que permiten unha participación máis activa da militancia. Con este obxectivo, e como ven suxerindo a ciencia política ós partidos, compre por en marcha iniciativas para limitar os mandatos dos cargos a dirixentes, como xa se fixo noutras etapas, facilitar a participación dos simpatizantes na súa designación, facer máis transparente o financiamento,…

Chegados esta encrucillada, é lícito preguntarse si pasou xa o seu momento e si hai algunha alternativa ós partidos, sen embargo, a mellor alternativa ós partidos na súa condición actual non pode ser a súa eliminación, senón que debe ser a súa transformación. O BNG contou historicamente cun sistema asemblear directo, participativo, moi efectivo de cara a sociedade. Os cambios introducidos nos derradeiros anos non demostraron vantaxe algunha na implantación do nacionalismo nesa mesma sociedade, máis ben todo o contrario. Por iso, unha sociedade como a nosa, na actualidade moito máis complexa e con demandas máis diversificadas que dificultan a formulación dun discurso global propio dun partido de masas, continúase reclamando a presenza de mediadores entre sociedade e institucións que –sen ter a exclusiva desta mediación– articulen algunhas das grandes propostas de carácter integrador. Esa é tarefa que desenrolou o BNG nos seus primeiros vinte anos de historia e a que ten que volver no futuro. De aí a necesidade refundación.

Actualización do 22 de maio: a opinión de Iñaki Gabilondo sobre a crise social dos partidos políticos.

Tensións entre legalidade e lexitimidade no BNG

por

A tensións entre legalidade e lexitimidade xurden cando non existe coincidencia entre o legal e o lexítimo, isto é, cando una actuación que é legal non é aceptada voluntariamente por outros actores involucrados, ou viceversa, cando una actuación é lexítima, axustada ós valores e crenzas da sociedade, pero está prohibida pola lei. A estabilidade política depende de que ambas situacións, legalidade e estabilidade, se den a un mesmo tempo.

Guglielmo Ferrero fala dos principios de lexitimidade en “O Poder. Os Xenios invisibles da Cidade”, onde o autor relata [pax. 29] como “tras séculos de disputas os suizos admiten pacíficamente na actualidade (a obra data de 1942), que estes dous principios de lexitimidade –en referencia ó principio electivo e ó principio democrático- e as regras que aseguran a súa aplicación, son xustas e razoables, de maneira que todos os habitantes da confederación –Helvética- están plena e firmemente convencidos de que os gobernantes, nomeados seguindo as disposicións da constitución ostentan en boa lide o poder do mando, de igual xeito que o pobo […] está obrigado […] a obedecer os designios dos seus gobernantes”. Para G. Ferrero os principios de lexitimidad [pag. 30] “non son máis que xustificacións do poder”.

O poder é unha das cualidades que nos diferencian a unhas persoas doutras que máis necesitan ser xustificadas, por elo é necesario que as normas que nos obrigan a seguir un determinado comportamento deben ser xustas e razoables, de non selo non nos sentiríamos obrigados a obedecelas.

Dentro do BNG as tensións entre legalidade e lexitimidade xurdiron trala celebración da derradeira Asemblea Nacional Ordinaria na que por maioría dos militantes presentes se decide poñer fin a unha norma fundamental do nacionalismo: o carácter asembleario da fronte nacionalista a tódolos niveis. É certo que obtivo a maioría de todos os que quixeron acudir (máis ou menos a cuarta parte dos militantes) e entre os que o fixeron obtivo o apoio do 60%. Non se pode discutir a legalidade deste cambio pero sí a súa lexitimidade.

Entre as razóns que se aduciron están a de mellorar a operatividade destas Asembleas, a falla de espazo para unha militancia tan ampla, o custo de organizar este tipo de actos, a necesidade de facer un partido máis moderno e dinámico, etc. etc. Na actualidade vemos que non é así. Fai uns meses celebróuse unha Asemblea Nacional Extraordinaria para elexir o candidato do BNG a Xunta e decidiron que a ese acto debían acudir 1.500 delegados. Para que tantos? Ninguén discutía quen ía selo candidato, logo por razóns económicas, espaciais e técnicas chegaban menos, por exemplo 250, non? O problema é que, ademais, se quería utilizar ese acto dun xeito propagandístico: a militancia entregada ó seu lider. Para facer iso sería mellor unha Asemblea aberta a todos pero iso non era posible, ou mellor dito legal, porque os estatutos esixen que sexa por delgados; tamén se podía decidir que cada militante se correspondese cun delegado, pero poderían colarse moitos críticos e non interesaba, publicitariamente, trasladar unha imaxe crítica da militancia cara ó exterior.

Agora estamos na véspera doutra Asemblea Nacional Extraordinaria -cando se celebran dúas tan xuntas é que algo se fixo mal nas precedentes- a que poderán acudir un máximo de 2.500 delegados, e dicir, máis ou menos o número de persoas que viña asistindo habitualmente sen necesidade de andar en liorta uns compañeiros con outros; o que ocorre é que deste xeito quen controla os resortes da organización pode tamén controlar, usando a súa posición dominante, o desenrolo dese proceso que leva a cada delegado a ANE.

O certo é que as razóns esgrimidas para mudar unha das regras fundamentais do nacionalismo, o asemblearismo da AN, perden toda a súa forza si temos en conta o desenrolo do proceso que, para comenzar, sae moito máis caro que realizar unha Asemblea aberta, pois agora é preciso contactar primeiro coa militancia para elaborar esas listas, acudir a unha asemblea comarcal a debatelas e votalas pra finalmente voltar a AN. Polo método tradicional os dous primeiros pasos aforrabanse. Técnicamente tamén resulta máis complexo, polas mesmas razóns.

Si o actual sistema resulta pouco razoable, pois non demostra ser mellor que o antigo, si se amosou sobradamente inxusto. É inxusto porque as maiorías dominantes nas comarcas cerran o camiño da AN as minorías, que estarán desta vez menos representadas que nunca e si hai algo que non lle sobra ó nacionalismo, nestes tempos, é base social. Estorba a algúns, certo, pero non sobra ó nacionalismo. Así é lóxico que, por moi legal que resulte ser o proceso, ó ser tamén irracional e inxusto para moitos ncionalistas, e polo tanto ilexítimo, non se sintan logo obrigados nin comprometidos co proxecto.

Quen sabe si tras séculos de disputas o proceso se voltará pacífico… poderemos esperar tanto?