xOsse dorrío

Crise e transformación dos partidos políticos

por

Os partidos políticos recibiron, dende sempre, abundantes críticas procedentes de tódolos horizontes ideolóxicos. Reprochóuselles que son un factor de división social ou de clase, e acúsaselles de constituír instrumentos de opresión do individuo. Máis recentemente, denúnciase que os partidos –obsesionados polos procesos electorais– amósanse incapaces ou pouco eficientes para a elaboración de políticas públicas que respondan ás verdadeiras necesidades da cidadanía, mudando a súa natureza orixinaria, deixando de ser organizacións sociais con un interese prioritario cara os seus afiliados para adquirir trazas propias das institucións políticas.

O BNG non é alleo esta transformación xa que tamén reorientou as súas actividades e preocupacións en consonancia co papel que xoga nas distintas institucións públicas. Estas funcións -claramente representativas- resúmense, de xeito efectivo, en dúas:

  1. Formar e proporcionar elites políticas para loitar polo poder.
  2. Ocupar o goberno no caso de gañar ou pasar a oposición no caso de perder.

A tendencia irrefreable das organizacións cara o elitismo, a menor dependencia das súas bases para sobrevivir economicamente, a falla de identificación entre clases sociais e un partido político concreto e a influencia dos avances tecnolóxicos nunhas organizacións, como os partidos, que dependen da comunicación social, explica que os partidos perdan militancia e/ou sexa menos activa e, sobre todo, que perdan crédito ante a opinión pública fronte ó papel dos outros actores colectivos: grupos de interese, organizacións non gobernamentais, medios de comunicación, etc.

Os partidos que sucumbiron estas novas esixencias son os partidos de electores (denomidados por Otto Kircheimer en 1966 como catch-all parties, literalmente “partidos que buscan atrapalo todo”) e que responden as seguintes características:

  1. Non se dirixen a un electorado concreto
  2. Programas políticos pouco definidos
  3. Carencia dunha estrutura organizativa orientada cara a militancia
  4. Reprodución de estruturas burocráticas dos partidos de masas para a selección de candidatos
  5. Buscar ter un líder que os identifique con claridade ante a sociedade -xa que o programa non o fai- e monopolice a súa imaxe pública.

Estas características lembran moito ó BNG que perdeu as eleccións o pasado 1 de marzo e que, algúns sectores da organización, queren manter cara o futuro. Dos seus perigos xa advertira nun artigo pasado: para todos. A adopción deste sistema tamén levou a perda de receptividade sen gañar nada en control.

Pérdese receptividade, primeiro, porque o partido non se concentra en artellar e defender unhas peticións concretas, senón en propor uns programas amplos, moitas veces abstractos, difundidos a través dos mass media e, segundo, porque viven máis pendentes das enquisas e estudos de opinión que da súa militancia. Pérdese en control xa que, ó ser cada vez menos receptivos cas demandas dos seus afiliados, redúcese a transparencia e aumenta a corrupción.

Tamén compre recoñecer o efecto negativo da excesiva presencia que ten os partidos que, ó ocupar case en exclusiva o escenario político-institucional, dificultan, nalgunhas ocasións, a comunicación entre a sociedade e o goberno, en lugar de facilitala. En Galiza sobran exemplos: CIG, SLG, GNSN, FSGal,… O BNG non pode aspirar a  monopolizar a interlocución de tódolos sectores do nacionalismo galego.

O BNG ten o deber de reformar algúns dos aspectos desviados do seu funcionamento interno e facerse, así, máis permeable ós cambios sociais e xeracionais xa que, hoxe en día, ábrense novos espazos de debate político e de intervención social, aproveitando as novas condicións sociais e tecnolóxicas, que permiten unha participación máis activa da militancia. Con este obxectivo, e como ven suxerindo a ciencia política ós partidos, compre por en marcha iniciativas para limitar os mandatos dos cargos a dirixentes, como xa se fixo noutras etapas, facilitar a participación dos simpatizantes na súa designación, facer máis transparente o financiamento,…

Chegados esta encrucillada, é lícito preguntarse si pasou xa o seu momento e si hai algunha alternativa ós partidos, sen embargo, a mellor alternativa ós partidos na súa condición actual non pode ser a súa eliminación, senón que debe ser a súa transformación. O BNG contou historicamente cun sistema asemblear directo, participativo, moi efectivo de cara a sociedade. Os cambios introducidos nos derradeiros anos non demostraron vantaxe algunha na implantación do nacionalismo nesa mesma sociedade, máis ben todo o contrario. Por iso, unha sociedade como a nosa, na actualidade moito máis complexa e con demandas máis diversificadas que dificultan a formulación dun discurso global propio dun partido de masas, continúase reclamando a presenza de mediadores entre sociedade e institucións que –sen ter a exclusiva desta mediación– articulen algunhas das grandes propostas de carácter integrador. Esa é tarefa que desenrolou o BNG nos seus primeiros vinte anos de historia e a que ten que volver no futuro. De aí a necesidade refundación.

Actualización do 22 de maio: a opinión de Iñaki Gabilondo sobre a crise social dos partidos políticos.

Invasión e metástase no BNG

por

Na actualidade o BNG está sufrindo un proceso de invasión e metastase semellante o que se dá nunha persoa enferma de cancro, ó propagarense as células danadas mediante estes dous mecanismos. A invasión producese cando os membros do BNG, danados pola cobiza aparecida logo destes anos no poder, van migrando e penetrando nalgúns dos compañeiros máis cercanos, que comezan a crer que si aqueles foron capaces de logralo, porque non eles? Ese é o erro que os fai caer na tenación: pensar que si uns o lograron sin destacaren en nada, porque non ían logralo agora outros?

A metástase é un mecanismo máis perigoso xa que, neste suposto, o membro danado introducese na masa social do propio partido e en forma de caciquismo vai contaxiando ós demais membros axudado da demagoxia e o engano, facendo aparecer novos focos en “tecidos” ata agora saudables noutras partes do nacionalismo.

A cobiza e o caciquismo non poden calificarse como fenómenos benignos en ningunha sociedade de xeito que, unha vez diagnósticado este mal dentro da formación nacionalista, non se pode ser moi optimistas cara o futuro. Ocorre que cando o dano está diseminado por diferentes membros -por metástase, ou sexa, caciquismo-, debido a súa capacidade para propagarse, o mal é potencialmente mortal. Non son moitos os casos nos que o mal poida ser curado cando se atopa na fase máis avanzada, como é o caso, pero é posible si se somete a un duro tratamento. Está por ver como o paciente reacciona o tratamento… e si se deixa tratar, claro.

Os misterios de Antón Losada

por

MISTERIO NÚMERO 4

agora que Quintana vai ocupar posto na mesa do Parlamento, acabará dunha vez o acoso e derrube de la Voz de Galicia ou seguirán co manual de periodismo independente ate acabar con il, sen tregua coma no despiadado xogo do golf que tantas paixóns desata?

Analistos coma vostede, Sr. Losada, foron os que alimentaron o ego do Sr. Quintana, foron vostedes os que fixeron que os dirixentes do BNG non mirasen máis aló do seu embigo porque, seica, para mirar, xa estaban vostedes. Foi así como se lles ocorreu facer unha campaña centrada na imaxe dunha sóa persoa, esquecendo o colectivo e a pluralidade do BNG. Foron vostedes os que lle puxeron un branco fácil a La Voz de Galicia (e outros) pois, non é a primeira vez que atacan ó lider do BNG. Xa o fixeran antes con Beiras e con acusacións moito máis graves… non sei si se lembrarán? Daquela o BNG era un partido unido, plural pero unido, non dividido como agora pola cobiza duns poucos, por iso aqueles ataques só conseguían o efecto contrario: aumentar o número de votantes nacionalistas.

E remato cunha obsevación que fixo un compañeiro do BNG: o rumbo deste partido non pode estar dirixido polos que, coma vostede, comen da maseira, senón polos que, coma nós, botamos (e votamos) o penso nela.

Os orzamentos participativos en Ourense

por

O exemplo de Porto Alegre

Unha das experiencias máis destacadas de participación cidadá nunha gran cidade, e sen dúbida a máis citada, é a dos orzamentos participativos de Porto Alegre, sendo considerado pola ONU como unha das corenta mellores prácticas de xestión urbán do mundo. Este orzamento participativo púxose en marcha no ano 1989, coa chegada a Alcaldía de Tarzo Genro, do Partido dos Traballadores, na actualidade Ministro de Xustiza do Brasil, e trátase dun proceso que dura prácticamente todo o ano (só non se traballa nel os meses de xaneiro e febreiro). Hai dezaseis distritos que ten asembleas que se ocupan dos temas locais e, ademáis, hai cinco temas transversais: circulación e transportes, desenrolo económico e fiscalidade, organización da cidade e desenrolo urbán, saúde e asistencia social, e educación,  cultura e ocio para o que as asembleas específicas convocan a tódolos residentes da cidade. Os gastos da cidade clasificanse en tres grandes grupos: a) gastos relativos ó funcionariado, b) servicios públicos, e c) inversións en obras e equipos; a cidadanía decide, sobre todo, no terceiro grupo de gastos.

Nas asembleas, que comezan en marzo discútense e vótanse as prioridades orzamentarias e elíxense uns delegados anuais que elaborarán a proposta orzamentaria que emana das asembleas. Esta proposta, apoiada pola cidadanía nas asembleas, só eventualmente recibe algunha enmenda parcial por parte do consello municipal, o órgano habilitado para aprobar o orzamento participativo antes do 30 de novembro.

O caso de Ourense

Pode dicirse que a repercusión en Ourense da participación cidadá é directamente proporcional a cuota reservada polo Concello para éste departamento: apenas o 0,4% do orzamento. Ninguén sabe que é nin para que serve. Mentres, na cidade brasileira a porcentaxe de inversión do orzamento foi crecendo en cada exercicio: 10% (1990), 16,3% (1991) 17% (1992),…

A diferencia de Porto Alegre (unha cidade que multiplica por 10 o número de habitantes da de Ourense), aquí non son os cidadáns os que deciden as prioridades temáticas para a distribución das inversións municipais, senón que será ó revés: é o Concello quen decide que parte dos orzamentos se asignan a área de participación cidadá, anulando por completo a capacidade da cidadanía para deseñar a cidade que queren para o futuro. Non decidimos en infraestructuras, nin en impostos, nin en festexos, nin servizos sociais,… a cantidade asignada apenas dá para ir tapando uns cantos buracos.

Actualmente entre os membros do Concello de Ourense estase discutindo si a cantidade reservada para o orzamento participativo de 2009, aprobado no orzamento de 2009 hai uns días polo pleno, é suficiente cando, de facer unha verdadeira política participativa, estaríamos comezando, neste més a elaborar os orzamentos do 2010.

A cidade de Porto Alegre, ó igual que na actualidade Ourense, estaba gobernada por dous partidos (o Partido dos Traballadores e o Frente Popular). Estes, lonxe de facer un reparto de poder entre eles, optaron por compartilo cos cidadáns. Deixaron que eles tomasen as grandes decisións que afectaban a vida cotiá da cidadanía co cal esas decisións, colectivamente artelladas, acabarían dotadas de máxima lexitimidade e os precursores, os partidos no goberno, viron fortalecido o seu dominio sociopolítico.

Esa é a liña que deberían seguir o Concello de Ourene e os demais concellos gobernados na actualidade por PSOE e BNG. Deberían deixarse de liortas e por en marcha unha verdadeira democracia participativa, na que os partidos políticos se limiten a asesorar obxectivamente ós cidadáns reunidos en asembleas e, posteriormente,  facer pequenas correccións (formais, non de fondo) as decisións adoptadas por eles. Finalmente, dende o goberno, execútase o orzamento aprobado.

Ninguén por riba de nós

por

Sería unha tarefa larga atopar tódalas causas que fixeron posible a derrota do bipartido nas pasadas eleccións ó Parlamento de Galiza. Unha desas razóns podería ser a mesma “mentalidade xusticeira e antiseñorial” da sociedade galega a que fai referencia Carlos Barros ó referirse ó auxe do movemento irmandiño.

A sociedade galega, farta de ser asoballada, mobilizouse polo cambio en 2005, sendo os movementos sociais os grandes precursores do cambio de goberno. O bipartito, nestes anos de goberno demostrou non entender nada do que os galegos votaron naquel momento. Cando Galiza berraba na rúa NUNCA MÁIS non se refería só os petroleiros, senón tamén ós políticos deshonestos, autocráticos, sectarios,… referíase, como non, ó caciquismo e ó nepotismo. E non berraban só contra o poder político, senón tamén contra o poder económico e mediático: un porque expolia os nosos recursos e destrúe a nosa paisaxe; o outro porque garda silencio, no mellor dos casos.

Cando Galiza botou ó PP das institucións quería botar tamén esa economía invasora e destructora, sen embargo, o bipartito non fixo outra cousa fornecer ese poder económico para gañarse o seu favor. Galiza votou por uns medios públicos e plurais, farta da manipulación informativa da RTVG da era Fraga e dos distintos medios privados do país, todos inclinados cara o mesmo lado. Do dito o feito… a radio e televisión públicas foron postas ó servizo dos partidos do goberno, especialmente do PSOE e Touriño, mentres se tratou de acadar “apoio mediático” das cabeceiras traicionais de Galiza. Foi así como, a costa do bipartito, o poder económico e mediatico da dereita chegou vivo ata as eleccións galegas de 2009 e, posuindo estes poderes, como ben diría Ignacio Ramonet, “facerse co poder político non é máis que un simple trámite”.

Tampouco foron as campañas suxas as responsables da desfeita, non foi a crise económica, non foi a españolización dos comicios, non foi pola traición da sociedade,… foi por non cumplir o prometido, foi por favorecer “os de sempre” e pola súa traición, foi pola transformación dos responsables políticos e pola non transformación de Galiza, por transformárense en seres egocéntricos e abandonaren o altruismo, por voltar o nepotismo e clientelismo, por narcisitas, primando a súa imaxe persoal sobre a das súas formacións políticas, por recorrer ó populismo e minimizar a ideoloxía, unha ideoloxía de esquerdas que defende, coma ningunha outra, a igualdade entre cidadáns.

Estes responsables políticos unha vez que ocuparon os seus cargos de “poder” esqueceron esa igualdade, puxerónse por riba dos cidadáns e incluso dos seus propios compañeiros de partido. Perderon a noción da realidade e adicábanse a “autoconvencerse” de que todo ía ben. Os que estábamos aquí, cos pes na terra, sabíamos que non era sí e, coma irmandiños na loita berrámoslle, alto e claro: ninguén por riba de nos!

Oiron?

Vai chover!

por

Nunha sociedade existen certas normas que ten a característica remarcable de pasar desapercibidas, incluso para quen as cumple. Son as normas implícitas. Polo xeral non sabemos que son normas e, por descontado, non están escritas en ningunha parte.

Un exemplo deste tipo de normas son as que regulan as accións das persoas nun ascensor, ainda que as mesmas normas ben poderían servir para regular a convivencia que algúns queren para o seu partido político.

Algunhas normas implícitas son xerais de tódolos ascensores e outras son específicas segundo o ascensor sexa dunha vivenda ou dun edificio de oficinas, si se encontra nunha cidade grande ou nun pobo pequeno, etc. Do mesmo xeito, o comportamento político dunha persoa non vai selo mesmo segundo se atope nunha reunión de amigos, nunha Asemblea Local, Comarcal ou Nacional. Nos ascensores o silencio é a norma principal. Nunha Asemblea, a diferencia da reunión de amigos, tamén é desexable estar calado, ainda que esta norma pode chocar con outra que promova a comunicación entre persoas. Cando isto pasa, por exemplo, nos momentos previos a celebración, a norma que sucede á do silencio é a de falar dun tema máis neutro e con menos implicacións persoais e políticas posibles, é dicir, do tempo que fai. Si se manten o silencio, encontramos tamén outras normas como, por exemplo, non mirar directamente ás outras persoas, evitando, sobre todo, o contacto ocular e, en todo caso, mirar ás paredes as luces, o espello (non demasiado para que os demais non pensen que somos uns presumidos ou que os asexamos mediante o espello) ou porse a ler calquer cousa, coma nun ascensor, cando lemos por millonésima vez as instruccións de uso e as limitacións de persoas e peso. Si é posible, hai que deixar o máximo espacio posible entre persoas e evitar calquer contacto físico entre desconocidos; si esto non é posible, hai que expresar de forma clara, ainda que non verbalmente, a incomodidade que nos provoca tal situación. O importante nun ascensor, como nunha reunión dun partido político, é non incomodar a ninguén, especialmente, neste último caso, a quen ten algunha responsabilidade política. Sería o mesmo que irlle “tocando as pelotas” ó técnico do ascensor. Claro que,… un partido político non é un ascensor.

Falamos do tempo?

Vas caer!

por

Para anunciar caidas logo de producirse os galegos non temos prezo. Sempre estamos aí á espreita, e zas!, en canto alguén da cos fuciños no chan soltámolo: vas caer!

Lendo e escoitando as análises políticas da a impresión de que todo o mundo o vía vir pero, que casualidade, ninguén dixo nada. Porque? É obvio, porque advertindo a caida antes de producirse podían correxir o comportamento do receptor, podían facer cambiar o rumbo que estaba seguindo e, con este cambio, evitar o tropezón. E claro, ó cambiar o seu comportamento o receptor, o emisor equivocaríase na súa predición. Ese é o problema de dicir vas caer! antes de tempo: o receptor terá máis coidado, evitará a caída e deixará en mal lugar a quen deu o aviso.

Outros tomamos máis riscos, probablemente porque éramos conscientes de que non nos ían facer caso algún e, polo tanto, o resultado final ía producirse de tódolos xeitos.  Despois das eleccións xerais de 2008 percibíronse claros síntomas de descontento (ese contentamento descontente o que se refire Manuel Rivas) entre o nacionalismo -e tamén no socialismo- coa perda de apoios en tódalas grandes cidades de Galiza, onde o BNG cogoberna. Déuseme entón por escribir esta carta a Anxo Quintana. Nin mu!

Pasaron os meses e en outubro celebróuse unha Asemblea Nacional de pseudodelegados que nombrou ó Sr. Quintana candidato a Presidencia. Ninguén quixo escoitar a voz dunha base que pedía estar nesa Asemblea. Mentres tanto, a cidadanía sufría unha crise económica de dimensións nunca antes vista, e os responsables políticos adicábanse a tirar fogos de artificio, pensando máis en encauzar a campaña electoral que en enfrontar o problema en si e provocando, deste xeito, a desconfianza na poboación. En decembro convocáronse as eleccións e en xaneiro cerráronse as listas provinciais cunha clara falla de democracia interna, provocando máis malestar entre a militancia. As Asembleas Comarcais do BNG resultaron ser órganos onde se fala moito e se escoita pouco, especialmente, por quen ten a obriga de escoitar.

O Sr. Quintana arrincou a precampaña anunciando un resultado histórico… e tivémolo! As enquisas fixeron rebaixar as espectativas pero, ainda así, resultaron ser máis optimistas do que a realidade marcaría finalmente. Tiña unha explicación lóxica: “hai que ter en conta que as enquisas non serven de nada -ou de moi pouco- cando se dan circunstancias especiais” … “na actualidade estamos vivindo unha situación excepcional, unha crise económica de gran calado”. Efectivamente, a conducta teórica, esa variable que se utiliza para elaborar as enquisas, agochou o resultado final. Incluso as sondaxes a pé de urna foron incapaces de predecir o resultado final.

Algúns vímolo vir e advertímolo pero, como ninguén nos fixo caso, non erramos no noso pronóstico. Fora mellor ser escoitado para, finalmente, trabucarse.